نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناس ارشد مدیریت فناوری اطلاعات، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران
2 دانشجوی دکتری مدیریت سیستم ها، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
One of the most important organizational challenges is the strategic alignment between information technology (IT) and business objectives. Organizations have deployed different approaches to achieve strategic alignment and competitive advantage. Enterprise architecture (EA) has been viewed as an effective approach not only for optimum management of IT, but also for strategic alignment of IT applications and business needs. EA maturity indicates the degree of attaining EA project goals, out of which, is the IT-Business alignment. In this paper, the relationship between enterprise architecture maturity (EAM) and strategic alignment maturity model (SAMM) has been investigated to declare whether EAM can act as enabler for SAMM. Research population includes enterprises in which, the EA project is implemented. Pearson’s correlation and regression test have been used for analyzing the data gathered by questionnaire. The findings indicate that the success of EA significantly influences strategic alignment maturity.
کلیدواژه‌ها [English]
- مقدمه
پدیده ای که امروزه از آن به عنوان فناوری اطلاعات و ارتباطات یاد میشود، تنها محصول ظهور یک فناوری نوین در حوزه خاصی از سازمان نیست، بلکه ناشی از تحولی است که اثرات آن کلیه ابعاد سازمان را شامل میگردد. فناوری اطلاعات نقش استراتژیکی در سازمانهای دانشمحور کنونی بر عهده دارد و به عنوان عامل توانمندساز سازمان در عرصه رقابت جهانی مطرح میباشد. به دلیل نقش حیاتی فناوری اطلاعات در سازمان، همراستایی استراتژیک این فناوری با کسب و کار سازمان از اهمیت ویژهای برخوردار میباشد.
در این مقاله پس از تببین ضرورت مسأله همراستایی فناوری اطلاعات و کسب و کار به ادبیات موضوع همراستایی، معماری سازمانی و مدل های مطرح در این دو حوزه پرداخته میشود. سپس ارتباط بین مقوله همراستایی استراتژیک و معماری تشریح گردیده و روند بررسی همراستایی استراتژیک در قالب مدلهای بلوغ معماری نمایش داده میشود. در ادامه به منظور شفاف سازی ارتباط بین این دو مقوله، مدل ارزیابی بلوغ معماری سازمانی[1] از حوزه بلوغ معماری سازمانی و مدل سنجش بلوغ همراستایی استراتژیک لوفتمن از حوزه همراستایی انتخاب گردیده و ارتباط بین ابعاد این دو مدل با بهرهگیری از آزمون آماری به دقت مورد بررسی قرار میگیرد.
1-1 بیان مسأله
در اقتصاد پویای کنونی، فناوری اطلاعات ابزار حیاتی شرکت ها در دستیابی به مزیت رقابتی و نوآوری محسوب می شود(دوهان[2]، 2007 و تی‌سنگ[3]، 2008). حجم سرمایهگذاری بر روی این حوزه در طی دهه اخیر افزایش چمشگیری داشته است. ولی ازآنجا که اکثر سرمایه گذاریهای فناوری اطلاعات، همراستا با استراتژیها و منافع کسب و کار نیستند، منشا تضاد و کاهش کارایی و اثربخشی شدهاند (بیریایی، 1387). در حقیقت در طی سالهای اخیر حوزه فناوری اطلاعات به صورت بخشی رشد یافته است و بر نقش توانمندساز آن در حوزه کسب و کار کمتر توجه شده است. چنین رویکردی همراستایی فناوری اطلاعات و کسب وکار را در ابتدای لیست نگرانی های مدیران ارشد قرار داده است و علی رغم توجه مدیران به مقوله همراستایی در طی20 سال اخیر، این هدف هنوز دور از دسترس است(مانیان، 1388). فقدان همراستایی علاوه بر آنکه نقش استراتژیک فناوری اطلاعات را در سازمان کمرنگ میسازد، خسارت زیادی همچون: کاهش اثربخشی سیستم های اطلاعاتی، عدم یکپارچگی اطلاعات، عدم پشتیبانی بههنگام [4]IT از فرآیندهای کسب و کار، عدم پشتیبانی بههنگام IT از تصمیمگیریهای سازمانی و. .. را به دنبال خواهد داشت. چنین هزینه هایی و همچنین فشارهای اقتصادی ناشی از آن، پشتیبانی فناوری اطلاعات و بهرهگیری از رویکردی به منظور یکپارچه سازی کسب و کار با IT را ضروری می سازند(لن خورست[5]، 2005). همراستایی استراتژیک دستیابی به مزیت رقابتی پایدار(کمپس ودیگران[6]، 2009)، عملکرد تجاری بهبود یافته(چن[7]، 2010; کمپس و دیگران، 2009) و درک بهتر ارزش سرمایهگذاریهای فناوری اطلاعات (چن، 2010; بوش و همکاران[8]، 2009) و همچنین بهبود برنامه ریزی استراتژیک سیستم های اطلاعاتی(چن، 2010) را موجب می شود.
یکی از راه های پیشنهادی جدید برای ایجاد همراستایی کسب و کار و فن آوری اطلاعات، پیاده سازی معماری سازمانی می باشد( محمودی، 1388). معماری سازمانی یک راهکار موثر برای مدیریت فن آوری اطلاعات در سازمان های پیشرفته کنونی است که هدف اصلی آن، همراستایی استراتژی کسب و کار با استراتژی فن آوری اطلاعات می باشد(چورافاس[9]، 2002) (لن خورست، 2005).
2-ادبیات موضوع
2-1- همراستایی استراتژیک فن آوری اطلاعات و کسب و کار سازمان
واژگان و تعاریف متعددی برای توصیف مفهوم همراستایی استراتژی کسب وکار و فناوری اطلاعات وجود دارد: "همراستایی استراتژیک"، "هارمونی"، "تناسب"، "یکپارچگی"، "پل ارتباطی"، "ترکیب"(جام پرازمی، 1387). به هرحال در همه موارد یکپارچگی و هماهنگی برنامه های کاربردی فن آوری اطلاعات و اهداف سازمان مد نظر است(گوتیرز[10]، 2008). در این حوزه، نه تنها برنامه های فن آوری اطلاعات بایستی اهداف، رسالت و استراتژی های کسب و کار را انعکاس دهد، بلکه برنامه های کسب و کار نیز باید به عنوان مرجعی برای برنامه فن آوری اطلاعات، برنامه های کاربردی فن آوری اطلاعات و تکنولوژی های خاص آن باشد. مدلها و چارچوبهای زیادی برای تبیین ماهیت همراستایی استراتژیک ارائه گردیده است. که هریک عوامل و ابعادی را برای همراستایی فناوری اطلاعات مطرح کردهاند(جدول 1).
جدول 1: معرفی مدلهای همراستایی استراتژیک فن آوری اطلاعات با کسب و کار سازمان
|
عنوان مدل همراستایی |
ابعاد و مولفه های چارچوب |
|
مدل همراستایی استراتژیک )هندسون و نکاترامن[11]، 1993) |
1-استراتژی کسب و کار(حیطه کسب و کار، مزیت رقابتی، حاکمیت کسب و کار) 2-زیرساخت و فرایندهای سازمان(ساختار اجرایی، فرایندها، مهارت ها) 3-استراتژی فن آوری اطلاعات(حیطه فن آوری اطلاعات، مزیت های سیستماتیک، حاکمیت فن آوری اطلاعات) 4-زیرساخت و فرایندهای فن آوری اطلاعات(معماری فن آوری اطلاعات، فرایندهای فن اوری اطلاعات، مهارت های فن آوری اطلاعات) |
|
مدل همراستایی استراتژیک (کلارک[12]، 1994) |
1- ساختار 2-فرایندهای مدیریت 3-افرادو نقش ها 4-فن آوری 5-استراتژی |
|
مدل همراستایی استراتژیک اچ پی هلیوت پاکارد |
1-استراتژی ها 2-عوامل کلیدی موفقیت 3-اطلاعات 4-فرایندها 5- داده ها 6-برنامه های کاربردی 7-فن آوری اطلاعات 8-فرهنگ ها، ارزش ها، تیم ها. |
|
مدل سنجش بلوغ همراستایی استراتژیک( لوفتمن[13]، 2000) |
1-بلوغ ارتباطات 2-بلوغ مزیت رقابتی 3-بلوغ نحوه مدیریت و اداره امور 4-بلوغ مشارکت 5- بلوغ فنآوری 6-بلوغ منابع انسانی |
|
مدل پویایی همراستایی( سبهروال[14]، 2001) |
1- استراتژی کسب و کار 2-ساختار کسب و کار 3-استراتژی فن آوری اطلاعات 4-ساختار فن آوری اطلاعات |
|
مدل همراستایی استراتژیک (کرنز[15]، 2001) |
1- ثبت اطلاعات زنجیره ارزش 2-مشارکت CIO در برنامه ریزی کسب و کار 3-مشارکت CEOدربرنامه ریزی فن آوری اطلاعات 4-همراستایی برنامه فن آوری اطلاعات با برنامه کسب و کار 5- همراستایی برنامه کسب و کار با برنامه فن آوری اطلاعات 6-استفاده از فن آوری اطلاعات برای کسب مزیت رقابتی |
|
مدل مسیر همراستایی ویز (4C)(ویز[16]، 2004) |
1- جهت گیری روشن سازمان 2-تعهد 3-ارتباطات 4-یکپارچگی بین بخشی |
|
مدل همراستایی استراتژیک (کازمن و می چن[17]، 2005) |
1- مدل کسب و کار 2- معماری کسب و کار 3- معماری فن آوری اطلاعات |
2-2- معماری سازمانی
مفهوم معماری سازمانی در سال 1987 توسط زکمن[18] مطرح شد و به وسیله قانون معروف کلینگر-کوهن[19] اجرای آن در ایالات متحده آمریکا الزامی گشته است. اصطلاح معماری سازمانی از دو بخش معماری و سازمان تشکیل شده است. به طور کلی می توان گفت: معماری، تببین یک نگاه کل گرا و عقلایی برای بررسی یک نظام پیچیده است(مجیدی، 1385) و سازمان مجموعه ای است از فرایندهای کاری پیوسته و مرتبط با افراد، واحدهای سازمانی، اطلاعات و فن آوری میباشد(فتح الهی، 1383). با ترکیب این دو مفهوم با مفهوم جدیدی تحت عنوان معماری سازمانی روبرو میشویم. معماری سازمانی، یک دارایی استراتژیک اطلاعاتی است، که هدف سازمان، اطلاعات و تکنولوژی لازم برای تحقق این هدف را تشریح می کند. هم چنین چگونگی استفاده از تکنولوژی جدید برای پاسخ به تغییرات اهداف سازمان را نیز بیان میکند(برگرون[20]، 2004). در واقع معماری سازمانی چارچوبی برای توسعه و مدیریت منابع فناوری اطلاعات سازمان به منظور دستیابی به اهداف سازمانی میباشد(خیامی[21]، 2011).
به منظور ارزیابی پروژه معماری سازمانی، از چارچوبهای ارزیابی بلوغ معماری سازمانی استفاده میشود. چارچوبهای ارزیابی بلوغ معماری سازمانی نه تنها امکان سنجش وضعیت فعلی معماری را برای مدیران فراهم میسازند بلکه آن ها را در راستای برنامهریزی گام به گام برای بهبود و ارتقای سطح بلوغ معماری راهنمایی میکنند. ارزیابی بلوغ معماری سازمانی با چنین چارچوبهایی می تواند از به هدر رفتن وقت و زمان سازمان جلوگیری کرده و روند پیشرفت پروژه معماری سازمانی را نیز نمایان سازد )بیریایی، 1387).
2-3- ارتباط همراستایی استراتژیک فن آوری اطلاعات و کسب و کار و معماری سازمانی
یکی از راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت بهینه فن آوری اطلاعات در سازمان های بزرگ و ایجاد همراستای IT با کسب و کار سازمان، پیاده سازی پروژه معماری سازمانی است (بیریایی، 1387). در قانون معروف کلینگر کوهن هدف اصلی از پیاده سازی معماری سازمانی در وزارت خانه ها و سازمان های فدرال آمریکا دستیابی به اهداف استراتژیک سازمان و اهداف مدیریت منابع اطلاعاتی به طور همزمان عنوان شده است(کلینگر کوهن، 1996).
جدول2: خصوصیات چارچوبهای ارزیابی بلوغ معماری سازمانی
|
نام چارچوب |
ارائه شده توسط |
شاخص ها |
|
EAMMF ( Enterprise Architecture Maturity Model Framework) (GAO[22],2001) |
GAO پنج سطح |
1-نشان دادن تعهد برای انجام فعالیت ها و وظایف 2- ایجاد امکانات برای به انجام رساندن فعالیت ها 3- تایید به انجام رسیدن فعالیت ها و وظایف به وسیله محصولات و نتایج حاصله 4- بررسی به اتمام رسیدن موفقیت آمیز و رضایت بخش فعالیت ها به وسیله سنجش کیفیت و کمیت |
|
EAMM(Enterprise Architecture Maturity Model)(NASCIO[23],2003) |
NASCIOشش سطح |
1- قوانین و مقررات؛ 2- برنامه ریزی؛ 3- چارچوب؛ 4- طرح کسب و کار؛ 5- ارتباطات؛ 6- اجرا؛ 7- یکپارچگی؛ 8- همکاری (اشتراک مساعی). |
|
E2AMM ( Extended Enterprise Architecture Maturity Model) (IFEAD[24],2004) |
IFEAD شش سطح |
1-هم راستایی استراتژی کسب و کار با استراتژی فن آوری اطلاعات؛ 2-مشارکت سازمانی گسترده؛ 3-مشارکت مدیریت اجرایی؛ 4-مشارکت واحد های تجاری؛ 5-وجود اداره ای برای برنامه ریزی معماری سازمانی گسترده؛ 6-توسعه (پیاده سازی ) معماری سازمانی گسترده؛ 7-نتایج معماری سازمانی گسترده؛ 8-نظارت استراتژیک؛ 9-مدیریت برنامه سازمان؛ 10- معماری سازمانی گسترده ی فراگیر؛ 11-استراتژی بودجه بندی و خرید سازمان. |
|
OMB Enterprise Architecture Maturity Model (OMB[25],2005) |
OMB شش سطح |
1-تغییر(خط مشی معماری گرا- جهت گیری استراتژیک)؛ 2-یکپارچگی (قابلیت همکاری با یکدیگر- داده ها- منطق کاری- اینترفیس)؛ 3-همگرایی(مولفه ها- بستر تکنیکی- عملکرد- امنیت)؛ 4-همراستایی کسب و کار(اهداف استراتژیک- اهداف کسب و کار). |
|
GARTNER(گرتا[26]، 2005) |
GARTNER |
1-محدوده و توانایی معماری سازمانی؛ 2-حمایت و مشارکت هیأت مدیره؛ 3-فرایند تعریف معماری سازمانی؛ 4- مفاهیم کسب و کار؛ 5-مفاهیم معماری سازمانی؛ 6- تعریف وضعیت مطلوب؛ 7-تیم معماری سازمانی؛ 8- تاثیرات معماری سازمانی. |
|
State of Oregon Enterprise Architecture Maturity Assessment(آمو[27]، 2007) |
State of Oregon پنج سطح |
از شاخص های گارتنر استفاده شده است و هر کدام چند زیر شاخص در نظر گرفته شده است. |
یکی از دلایل افزایش اهمیت مقوله معماری سازمانی، نیاز به همراستایی فناوری اطلاعات و کسب و کار است(ساسا[28]، 2011). همراستایی استراتژیک نیازمند ابزار است، یکی از این ابزارها معماری سازمانی است. معماری سازمانی تعریف جامع و یکپارچهای از عناصر کلیدی سازمان و نحوه ارتباط آنها ارائه میدهد. به عبارت دیگر معماری سازمانی تصویر سیستماتیکی از سازمان، فرایندهای تجاری، دادهها و فناوری اطلاعات به نمایش می‌گذارد که زیربنایی برای همراستایی استراتژیک میباشد( کانگ[29]، 2010).
در واقع معماری سازمانی ابزاری برای یکپارچگی سیستمهای اطلاعاتی، مرتبط سازی استراتژیهای کسب و کار با فرایندهای کسب و کار، مرتبط سازی اهداف و ماموریتهای تجاری با اهداف و ماموریتهای فناوری اطلاعات، یکپارچگی سیستمهای درون سازمانی و برون سازمانی و در نهایت بهینه سازی فرآیندهای تجاری می باشد(ساسا، 2011). به طور کلی مزایای حاصل از پیاده سازی معماری سازمانی برای سازمانهای امروزی به دو دسته عمده تقسیم میشوند :الف) مزایای مربوط به حوزه کسب وکار : معماری سازمانی، فناوری اطلاعات را به ابزاری توانمند در راستای تحقق اهداف استراتژیک کسب و کار مبدل میسازد. ب) مزایای مربوط به حوزه فناوری اطلاعات : معماری سازمانی، سرمایه گذاریهای این حوزه را هدفمند و اثربخش می کند و با صرف هزینه و زمان کمتر سیستم هایی یکپارچه و با کیفیت برای سازمان مهیا می سازد.
معماری سازمانی یک پروژه موقت نیست بلکه یک فرایند پویا است که در داخل سازمان ایجاد شده و پیشرفت می کند. رشد و ارتقای معماری در طول چرخه حیات آن در قالب مدل بلوغ مورد ارزیابی قرار می گیرد. ارتقای سازمان به سطوح بالاتری از بلوغ معماری منجر به همراستایی بیشتر استراتژی فن آوری اطلاعات سازمان با استراتژی کسب و کار آن خواهد شد(گرتا، 2005). با بررسی مدل های مطرح ارزیابی بلوغ معماری سازمانی، به این نتیجه می رسیم که با پیشرفت و تکامل این مدل ها، نقش ارزیابی میزان همراستایی استراتژیک فن آوری اطلاعات و کسب و کار سازمان به عنوان یک شاخص مهم در تعیین میزان رشد معماری سازمانی، موفقیت یا شکست و برنامه ریزی برای ارتقای رشد آن به نحو چشمگیری پررنگ تر گردیده است.(نمودار 1)
نمودار1 به خوبی تغییر نقش معماری سازمانی را از رویکردی که صرفا وظیفه مدیریت برنامه فن آوری اطلاعات سازمان را عهده دار بود، به رویکردی در راستای همراستایی استراتژیک نمایان می سازد. به منظور بررسی دقیق ارتباط بلوغ معماری و بلوغ همراستایی از بین مدل های همراستایی استراتژیک مدل سنجش بلوغ همراستایی استراتژیک لوفتمن و از بین مدل های بلوغ معماری سازمانی مدل State of Oregon انتخاب شده است.
نمودار1 – بررسی میزان تمرکز مدل های بلوغ معماری سازمانی بر روی شاخص همراستایی استراتژیک
v دلایل انتخاب مدل سنجش بلوغ همراستایی استراتژیک لوفتمن:
1-این مدل تنها مدل همراستایی استراتژیک می باشد که دارای سلسله مراتب بلوغ می باشد.2-دارای جامعیت، مقبولیت و کاربرد فراوان می باشد. 3-شاخص های آن به صورت واضح و دقیق بیان شده و امکان برقرای ارتباط با شاخص های مدل بلوغ معماری سازمانی را به خوبی فراهم می سازد.
v دلایل انتخاب مدل ارزیابی بلوغ معماری سازمانی State of Oregon:
1- شاخص های این مدل بر اساس ابعاد هشت گانه مدل گارتنر مطرح گردیده است و دارای جامعیت و مقبولیت جهانی می باشد.2- شاخص های آن به صورت واضح و دقیق بیان شده و امکان برقرای ارتباط با شاخص های مدل بلوغ همراستایی استراتژیک را به خوبی فراهم می سازد.3- با توجه به نمودار 1 دارای تمرکز بالایی بر روی همراستایی استراتژیک می باشد.4- دارای ابزار پیاده سازی می باشد.
2-3-1- مدل سنجش بلوغ همراستایی استراتژیک لوفتمن
جری لوفتمن مدلی جامع برای سنجش همراستایی استراتژیک در سال2000 ارائه کرد. مدل سنجش بلوغ همراستایی استراتژیک لوفتمن دارای پنج سطح میباشد که هر سطح شامل شش بعد میشود( لوفتمن، 2000). نمودار2 به ارائه ابعاد و شاخص های این مدل می پردازند.
نمودار2-شاخص های مدل سنجش بلوغ همراستایی استراتژیک لوفتمن(لوفتمن، 2000)
2-3-2- مدل بلوغ معماری سازمانی State of Oregon
این مدل که دارای8 بعد می باشد و در سال 2007 بر اساس شاخص های مدل مطرح گارتنر ارائه گردیده است. جدول 3 ابعاد و شاخص های این مدل را نمایش میدهد.
جدول (3)- ابعاد و شاخص های مدل state of Oregon (آمو، 2007)
|
شاخص ها |
ابعاد |
|
محدوده کسب وکار، نظارت بر معماری، انتشار معماری، انطباق معماری |
محدوده و توانایی معماری سازمانی (حوزه تاثیر معماری بر روی کسب و کار) |
|
حمایت مدیر ارشد سازمان، حمایت مدیران کسب و کار، حمایت مدیران IT، حمایت سازمانی، ارتباطات معماری سازمانی |
حمایت و مشارکت هیت مدیره |
|
برنامه فرایند های معماری، فرایند یکپارچه سازی فرایند های معماری، فرایندهای اجرای فرایند های معماری، برنامه نگهداشت معماری، برنامه بلند مدت معماری |
فرایند تعریف معماری سازمانی |
|
انطباق معماری با تغییرات روند کسب و کار، انطباق معماری با تغییرات روند تکنولوژی، انطباق معماری با تغییرات استراتژی کسب و کار |
مفاهیم کسب و کار |
|
الزامات، اصول، مدل ها |
مفاهیم معماری سازمانی |
|
تجزیه و تحلیل فاصله تا وضع مطلوب، برنامه ریزی فرایند گذار |
تعریف وضعیت مطلوب |
|
مهارت های تخصصی، ابزار |
تیم معماری سازمانی |
|
برنامه ارزیابی معماری سازمانی، برنامه ارزیابی اثربخشی مالی معماری |
تاثیرات معماری سازمانی |
3- چارچوب نظری
در این تحقیق پس از مطالعه ادبیات مربوط به همراستایی استراتژیک و معماری سازمانی از مدل سنجش بلوغ همراستایی لوفتمن(2000) و مدل سنجش بلوغ معماری سازمان State of Oregon(2007) استفاده شده است. متناسب با این دو رویکرد، پرسشنامه های تحقیق طراحی و در بین جامعه آماری توزیع گشت. سپس با تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده فرضیه ها مورد آزمون قرار گرفتند. مدل مفهومی تحقیق در نمودار (3) ارائه گردیده است.
نمودار3: مدل مفهومی تحقیق
4- پرسش ها و فرضیه های پژوهش
فرضیه اصلی: بلوغ معماری سازمانی بر بلوغ همراستایی استراتژیک تاثیر دارد.
فرضیه فرعی اول: محدوده و توانایی معماری سازمانی با بلوغ همراستایی استراتژیک رابطه مثبت دارد.
فرضیه فرعی دوم: حمایت و مشارکت هیأت مدیره با بلوغ همراستایی استراتژیک رابطه مثبت دارد.
فرضیه فرعی سوم: فرایند تعریف معماری سازمانی با بلوغ همراستایی استراتژیک رابطه مثبت دارد.
فرضیه فرعی چهارم: مفاهیم کسب وکار با بلوغ همراستایی استراتژیک رابطه مثبت دارد.
فرضیه فرعی پنجم: مفاهیم معماری با بلوغ همراستایی استراتژیک رابطه مثبت دارد.
فرضیه فرعی ششم: تعریف وضعیت مطلوب با بلوغ همراستایی استراتژیک رابطه مثبت دارد.
فرضیه فرعی هفتم: تیم معماری سازمانی با بلوغ همراستایی استراتژیک رابطه مثبت دارد.
فرضیه فرعی هشتم: تاثیرات معماری سازمانی با بلوغ همراستایی استراتژیک رابطه مثبت دارد.
5- روش شناسی پژوهش
این پژوهش، بر اساس هدف از تحقیقات کاربردی محسوب میشود چراکه به توسعه دانش کاربردی در زمینه مدیریت استراتژیک میپردازد و براساس چگونگی به دست آوردن دادههای مورد نیاز توصیفی و از نوع همبستگی است که در آن رابطه میان متغیرها بر اساس هدف تحقیق تحلیل میگردد. جامعه آماری این تحقیق شرکتهایی هستند که در طی چند سال اخیر پروژه معماری سازمانی در آنها پیاده سازی شده است. انتخاب این سازمان ها براساس نمونه گیری قضاوتی انجام شده است. این روش در پی جمع آوری دادهها و دیدگاههای افرادی است که در ارتباط با موضوع مورد بررسی آگاه ترین و باتجربه ترین هستند(بیریایی، 1387). با روش نمونهگیری قضاوتی سازمان هایی انتخاب شدهاند که به پیادهسازی پروژه در حوزه معماری سازمانی مبادرت ورزیدند. در هر شرکت یک پرسشنامه دراختیار مدیران فناوری اطلاعات قرار داده شد. در نهایت از بین 62 پرسشنامه توزیع شده 37 پرسشنامه برگشت داده شد و در تحلیل های بعدی مورد استفاده قرار گرفت. درواقع نرخ برگشت 59.6% بوده است.
برای حصول اطمینان از روایی پرسشنامه، از نظر اساتید صاحبنظر استفاده شده است و به منظور تعیین پایایی آزمون نیز از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. با استفاده از نرم افزارSPSS آلفای کرونباخ مجموعه آیتمهای پرسشنامه محاسبه شد که برابر بود با 0.97 و نشان دهنده پایایی بالای آن است. سپس برای هریک از مجموعه شاخصهای انتخابی نیز به طور مجزا آلفای کرونباخ محاسبه شد، در این مرحله برای بهبود مقدار آلفای کرونباخ، در برخی از ابعاد سوالاتی حذف گردید. ابعاد باقی مانده دارای پایایی بیش از مقدار قابل قبول (0.7) بودند که به تفکیک در جدول 4 ارائه شده است.
جدول(4)-نتایج پایایی مجموعه ابعاد پژوهش
|
|
ابعاد |
تعداد سوالات |
آلفای کرونباخ (نهایی) |
|
ابعاد بلوغ همراستایی استراتژیک |
ارتباطات |
6 |
0.8 |
|
مزیت رقابتی |
7 |
0.87 |
|
|
مدیریت |
8 |
0.84 |
|
|
مشارکت |
6 |
0.8 |
|
|
فناوری |
4 |
0.8 |
|
|
منابع انسانی |
7 |
0.78 |
|
|
ابعاد بلوغ معماری سازمان |
محدوده و توانایی معماری سازمانی |
3 |
0.79 |
|
حمایت و مشارکت هیأت مدیره |
5 |
0.86 |
|
|
فرایند تعریف معماری سازمانی |
4 |
0.76 |
|
|
مفاهیم کسب وکار |
3 |
0.8 |
|
|
مفاهیم معماری |
3 |
0.76 |
|
|
تعریف وضعیت مطلوب |
2 |
0.89 |
|
|
تیم معماری سازمانی |
2 |
0.85 |
|
|
تاثیرات معماری سازمانی |
2 |
0.74 |
6- یافته های اصلی تحقیق
6-1- آمار توصیفی
37 شرکتی که جامعه آماری این تحقیق را تشکیل میدهند در حوزه صنعت و خدمت فعالیت داشتهاند و پروژه معماری سازمانی در طی چند سال اخیر در آنها پیادهسازی شده است. 29.7 درصد از شرکت های مذکور، کمتر از 2 سال از پیاده سازی پروژه معماری سازمانی آنها میگذرد. 46 درصد بین 2 تا 3 سال و 24.3 درصد مابقی بیش از سه سال از پیادهسازی پروژه معماری سازمان آنها میگذرد. مرجع پاسخگویی به پرسشنامه تحقیق مدیران فناوری اطلاعات شرکتهای مذکور میباشند.
نتایج بدست آمده از تحلیل اطلاعات جمعیت شناختی برای متغیر تحصیلات مدیران فناوری اطلاعات نشانگر آن است که 16.2 درصد لیسانس، 64.9 درصد فوق لیسانس و 18.9 درصد دارای مدرک دکترا بودند. در رابطه با سابقه فعالیت در حوزه فناوری اطلاعات 35.1 درصد پاسخ دهندگان دارای سابقه کمتر از 5 سال، 37.8 بین 5 تا 10 سال، 21.6 درصد بین 10 تا 15 سال و 5.4 درصد دارای سابقه بیشتر از 15 سال بوده اند.
6-2- آمار استنباطی
6-1-1- آزمون فرضیه اصلی
برای بررسی رابطه بین ابعاد بلوغ معماری سازمانی و بلوغ همراستایی استراتژیک از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شده و نتایج آن در جدول (5) ارائه گردیده است.
جدول (5)- همبستگی پیرسون بین بلوغ معماری سازمانی و بلوغ همراستایی
|
متغیر ها |
میزان رابطه |
عددمعناداری(sig) |
نتیجه گیری |
|
بلوغ معماری سازمانی و بلوغ همراستایی استراتژیک |
(**)0.823 |
0.0000 |
رابطه معناداری دارد |
نتایج آزمون حاکی از رابطه مثبت و معناداری بین بلوغ معماری سازمانی و بلوغ همراستایی استراتژیک می باشد. در همبستگی جهت رابطه دو طرفه است. برای بررسی تاثیر بلوغ معماری سازمانی بر بلوغ همراستایی استراتژیک از رگرسیون ساده استفاده گردید که نتایج بدست آمده در جدول (6) آمده است.
جدول( 6)- ضریب اثر استاندارد بلوغ معماری سازمانی بر بلوغ همراستایی استراتژیک
|
نتیجه گیری |
عدد معناداری |
ضریب اثر استانداردشده () |
نام متغیرمستقل |
|
اثر مثبت و معناداری دارد |
000/0 |
0.823 |
بلوغ معماری سازمانی |
6-2- آزمون فرضیه های فرعی
برای بررسی روابط بین ابعاد بلوغ معماری سازمانی و بلوغ همراستایی استراتژیک نیز از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شده و نتایج آن در جدول (7) آمده است.
جدول (7)- همبستگی پیرسون بین ابعاد بلوغ معماری سازمانی و بلوغ همراستایی استراتژیک
|
فرضیه فرعی |
متغیرها |
میزان رابطه |
عدد معناداری |
نتیجه |
|
اول |
محدوده و توانایی معماری سازمانی و بلوغ همراستایی استراتژیک |
0.766 |
0.000 |
رابطه معناداری دارد |
|
دوم |
حمایت و مشارکت هیأت مدیره و بلوغ همراستایی استراتژیک |
0.648 |
0.000 |
رابطه معناداری دارد |
|
سوم |
فرایند تعریف معماری سازمانی و بلوغ همراستایی استراتژیک |
0.207 |
0.22 |
رابطه معناداری ندارد |
|
چهارم |
مفاهیم کسب وکار و بلوغ همراستایی استراتژیک |
0.43 |
0.008 |
رابطه معناداری دارد |
|
پنجم |
مفاهیم معماری و بلوغ همراستایی استراتژیک |
0.469 |
0.003 |
رابطه معناداری دارد |
|
ششم |
تعریف وضعیت مطلوب و بلوغ همراستایی استراتژیک |
0.599 |
0.000 |
رابطه معناداری دارد |
|
هفتم |
تیم معماری سازمانی و بلوغ همراستایی استراتژیک |
0.487 |
0.002 |
رابطه معناداری دارد |
|
هشتم |
تاثیرات معماری سازمانی و بلوغ همراستایی استراتژیک |
0.493 |
0.002 |
رابطه معناداری دارد |
نتایج بدست آمده نشان می دهد که کلیه ابعاد بلوغ معماری سازمانی به جز بعد فرایند تعریف معماری، با بلوغ همراستایی استراتژیک رابطه مثبت و معناداری دارند و تمامی فرضیه ها بجز فرضیه سوم مورد تایید واقع شد.
6-3- بررسی رابطه بین ابعاد بلوغ معماری سازمانی با ابعاد بلوغ همراستایی استراتژیک
به منظوربررسی رابطه بین ابعاد بلوغ معماری سازمانی و بلوغ همراستایی استراتژیک، از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شده است. خروجی آزمون در جدول(8) ارائه گردیده است.
جدول (8)- همبستگی پیرسون بین ابعاد بلوغ معماری سازمانی و بلوغ همراستایی استراتژیک
|
منابع انسانی |
فناوری |
مشارکت |
مدیریت |
مزیت رقابتی |
ارتباطات |
ابعاد بلوغ همراستایی
ابعاد بلوغ معماری |
|
ضریب همبستگی |
ضریب همبستگی |
ضریب همبستگی |
ضریب همبستگی |
ضریب همبستگی |
ضریب همبستگی |
|
|
0.742(**) |
0.65(**) |
0.597(**) |
0.37(**) |
0.746(**) |
0.673(**) |
محدوده و توانایی معماری سازمانی |
|
0.625(**) |
0.469(**) |
0.541(**) |
0.539(**) |
0.596(**) |
0.42(**) |
حمایت و مشارکت هیأت مدیره |
|
0.161 |
0.257 |
0.273 |
0.298- |
0.164 |
0.447(**) |
فرایند تعریف معماری سازمانی |
|
0.268 |
0.39(**) |
0.286 |
0.794(**) |
0.211 |
0.112 |
مفاهیم کسب وکار |
|
0.495(**) |
0.569(**) |
0.501(**) |
0.054- |
0.372(**) |
0.395(**) |
مفاهیم معماری |
|
0.441(**) |
0.55(**) |
0.459(**) |
0.706(**) |
0.388(**) |
0.355(**) |
تعریف وضعیت مطلوب |
|
0.366(**) |
0.365(**) |
0.415(**) |
0.705(**) |
0.264 |
0.244 |
تیم معماری سازمانی |
در جدول بالا علامت (* *) بیانگر رابطه معنادار بعد بلوغ معماری سازمان با بعد مربوطه از بلوغ همراستایی استراتژیک می باشد.
7- نتیجه گیری و پیشنهادات:
در این مقاله رابطه بین بلوغ همراستایی استراتژیک و بلوغ معماری سازمانی بررسی شده است. با توجه به تایید فرضیه اصلی تحقیق، می توان ادعا کرد که بین بلوغ معماری سازمانی و بلوغ همراستایی استراتژیک فن آوری اطلاعات و کسب و کار رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. میزان این رابطه برابر با 0.823 می باشد که بیانگر رابطه بسیار زیاد این دو مقوله می باشد. این بدین معناست که پیاده سازی پروژه معماری سازمانی علاوه بر ساماندهی وضعیت فن آوری اطلاعات، بر روی همراستایی استراتژیک فن آوری اطلاعات و کسب و کار سازمان نیز تاثیرگذار میباشد. از بین مولفه های بلوغ معماری سازمانی، بالاترین میزان رابطه با بلوغ همراستایی استراتژیک از آن مولفه محدوده و توانایی معماری سازمانی با عدد 0.766 میباشد. براساس این یافته می توان به سازمان ها پیشنهاد کرد که با مستند سازی و انتشار تاثیری که معماری سازمان بر کسب وکار می گذارد در جهت دستیابی هرچه بیشتر به همراستایی گام بردارند. مولفه های حمایت و مشارکت هیأت مدیره با میزان رابطه 0.648 در جایگاه دوم قرار دارد. براساس این نتیجه می توان به سازمان ها پیشنهاد کرد که برای رسیدن به همراستایی استراتژیک برخورداری از حمایت مدیران ارشد و کلیدی سازمان امری ضروری است که این مطابق با یافته های چن(2010) و کمپس(2009) می باشد. تشکیل کمیته های راهبردی متشکل از مدیران فناوری اطلاعات و کسب و کار در سطوح مختلف سازمان، راهکاری برای مشارکت و کسب حمایت مدیران ارشد سازمان هاست.
از بین 8 مولفه بلوغ معماری سازمانی تنها بین مولفه فرایند تعریف معماری سازمانی و بلوغ همراستایی استراتژیک ارتباط معناداری یافت نشد. این عدم ارتباط را میتوان با تغییرات فزاینده در محیط فناوری اطلاعات توجیه کرد بدین معنی که تدوین برنامه بلند مدت و تدوین فرایند های اجرای معماری شاید به نوعی متخصصان این حوزه را با عدم انعطاف پذیری در برابر تغییرات محیطی مواجه کند که همانطور که کمپس(2009) بیان میکند موجب عدم توانایی در پاسخگویی به تغییرات، محدود شدن چشم انداز سازمان، کاهش چابکی خواهد شد.
با بررسی رابطه ابعاد مختلف مدل بلوغ همراستایی استراتژیک معین گردید که بعد ارتباطات و فن آوری بالاترین میزان رابطه را با مولفه محدوده و توانایی معماری سازمانی دارا میباشند و هم چنین ابعاد مزیت رقابتی، مشارکت و منابع انسانی از بالاترین میزان ارتباط با مولفه محدوده و توانایی معماری سازمانی و مشارکت هیأت مدیره برخوردار میباشند. آخرین بعد بلوغ همراستایی مورد بررسی بعد مدیریت است که ارتباط خوبی را با مولفه های وضعیت مطلوب معماری سازمانی و تیم معماری سازمانی دارا میباشد. در نهایت با توجه به یافته های این تحقیق میتوان نتیجه گرفت که با پیاده سازی و ارتقای سطح بلوغ معماری سازمانی، فرایند همراستایی استراتژیک تسهیل شده و رشد و بلوغ آن حاصل می گردد.
با توجه به استقبال روز افزون سازمانهای دولتی و خصوصی از مقوله معماری سازمانی پیشنهاد میگردد رابطه پیادهسازی معماری سازمانی با سایر مفاهیم مرتبط با حوزه کسب و کار مانند مهندسی مجدد فرآیندها، هوشمندی کسب و کار و. .. در مسیر تبیین تاثیرات معماری بر حوزه کسب و کار مورد بررسی واقع گردد.
[1] - State of Oregon
[2] Duhan
[3] Tseng
[4] - information technology
[5] Lankhorst
[6] Cumps et al
[7] Chen
[8] Bush et al
[9] Chorafas
[10] Gutierrez & Serrano
[11] Henderson
[12] Clark
[13] Luftman
[14] Sabherwal
[15] Kearns
[16] Wiess
[17] Kazman
[18] Zachman
[19] Clinger Cohen
[20] Bergeron
[21] Khayami
[22] United States General Accounting Office(GAO)
[23]National Association Of State Chief Information Officers(NASCIO)
[24] Institute For Enterprise Architecture Development (IFEAD)
[25] Office of Management and Budget
[26] Greta
[27] Amo
[28] Sasa
[29] Kang
بی ریایی، هانیه سادات.(1387) " ارائه چارچوبی برای ارزیابی بلوغ معماری سازمانی ". پایانامه کارشناسی ارشد مدیریت فن آوری اطلاعات، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، اسفندماه.
جام پرازمی، مونا.(1387) " بررسی رابطه بین همراستایی فناوری اطلاعات و کسب وکار با عملکرد سازمانی در شرکت های فعال در زمینه فناوری اطلاعات". پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت فناوری اطلاعات، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، آذر ماه.
فتح الهی.علی . شمس. فریدون. " بررسی UML از نظر قابلیت پوشش به چارچوب زکمن". پایان نامه کارشناسی ارشد.. دانشگاه شهید بهشتی. دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر. تهران 83
مانیان، امیر. جام پر از می، مونا. موسی خانی، محمد. (1388) " بررسی رابطه بین همراستایی فن آوری اطلاعات و کسب و کار با عملکرد سازمانی در شرکت های فعال در زمینه فن آوری اطلاعات : با استفاده از مدل معادلات ساختاری"، مجله مدیریت فناوری اطلاعات، دانشگاه تهران، دوره 1، شماره 3، صفحه 89-107.
مجیدی، اردوان. " چم یک چارچوب و متدولوژی معماری سازمانی ". دوازدهمین کنفرانس بین المللی انجمن کامپیوتر ایران. دانشگاه شهید بهشتی. دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر. تهران. اسفند 85
محمودی، جعفر. بی ریایی، هانیه سادات. موسی خانی، محمد. (1388). " ارائه چارچوبی برای ارزیابی بلوغ معماری سازمانی" مجله مدیریت فناوری اطلاعات، دانشگاه تهران، دوره 1، شماره 3، صفحه 107-120.
Amo,Curt. Avilla, Tim. Doyle, Jack. Marecic, Jeff. Riordan, Scott. Wells ,Dennis.(2007).State of Oregon Enterprise Architecture Maturity Assessment Iteration-1, Building the Foundation. Version 0.5.
Bergeron,F. Raymond,L. Rivard,S.(2004). Ideal patterns of strategic alignment and business performance. Vol 41, PP1003-1020.
Bush, M., Lederer, A., Li, X., Palmisano, J., Rao, Sh. (2009).The alignment of information systems with organizational objectives and strategies in health care. Internatonal Journal of Medical Informatics78, pp: 446-456.
Chen, L. (2010). Business–IT alignment maturity of companies in China”, Information & Management 47, pp:9-16.
Chorafas, Dimitris N.(2002). Enterprise architecture and new generation information systems. by CRC Press LLC
Clark, T. (1994). Linking the Grocery Channel: Technological Innovation, Organizational Transformation, and Channel Performance. Harvard University Graduate School of Business Administration, DBA Thesis.
Clinger Cohen. Act of (1996) (PL104-106) , Legislation can be found by law number on :( http://Thomas.loc.gov)
Cumps, B., Martens, D., Backer, M., Haesen, R., Viaene, S., Dedene, G., Baesens, B., Snoeck, M., (2009), “Inferring comprehensible business/ICT alignment rules “, Information & Management 46, pp:116-124.
Duhan, S. (2007). A capability based toolkit for strategic information systems planning in SMEs. International Journal of Information Management 27, pp: 352-367.
Greta A. James, Brian Burke. ( 2005).Understand the Maturity of Your Enterprise Architecture. Gartner Reshearch, Program Publication Date: 17 November, ID Number: G00136105(.www.gartner.com)
Gutierrez, A., Serrano, A., (2008).” Assessing strategic, tactical and operational alignment factors for SMEs: alignment across the organization’s value chain”, Journal of value chain management, Vol.2, No.1,pp:33-56.
Henderson, J.C. and Venkatraman, H. (1993). Strategic alignment: leveraging information technology for transforming organizations. IBM Systems Journal 32, pp: 4-16
Institute For Enterprise Architecture Development (IFEAD-2004).Extended Enterprise Architecture Maturity Model(E2AMM)”,Version2.0,(www.Enterprise-Architecture.info)
Kang,Dongwoo. Lee,Jeongsoo. Kim,Kwangsoo.(2010). Alignment of Business Enterprise Architecture using fact-based ontologies. Expert system with Application 37,pp3274-3283.
Kazman,R,.Chen,H,M.Garg,A. (2005). BITAM : an engineering-principled method for managing misalignments between business and IT architectures Source. Special issue on system and software architectures, Vol 57, No 1, PP5-26.
Kearns, G.S., Lederer, A.L. (2001). Strategic IT alignment: a model for competitive advantage. Twenty-Second International Conference on Information Systems.
Khayami,Raouf.(2011).Qualitative characteristics of enterprise architecture. Procedia Computer Science3.1277-1282.
Lankhorst et al, Marc. (2005). Enterprise Architecture at Work-Modeling ,Communication and analysis. Springer-Verlag Berlin Heidelberg, © Printed in Germany
Luftman, J. (2000). Assessing Business-IT alignment maturity. Communications of the AIS 4, pp: 1-50.
National Association Of State Chief Information Officers , (NASCIO-2003).Enterprise Architecture Maturity Model (Version 1.3).( www.NASCIO.org)
Office of Management and Budget (OMB-2005). OMB Enterprise Architecture Assessment Framework. Version 1.5,May.
Sabherwal, R., & Chan, Y.E. (2001). Alignment between business and IS strategies: a study of prospectors, analyzers, and defenders. Information Systems Research, 12(3), 11-33.
Sasa,Ana. Krisper,Marjan. (2011).Enterprise architecture patterns for business process support analysis. The Journal of System and Software,doi:10.1016/j.jss.2011.02.043
Tseng, S.M. (2008). The effects of information technology on knowledge management systems. Expert Systems with Applications 35, 150–160
United States General Accounting Office. (GAO,2003). A Framework for Assessing and Improving Enterprise Architecture Management. Version 1.1, 2003. (www.GAO.gov)
Wiess. W.J, Anderson. D. (2004). Aligning Technology and Business Strategy: Issues & Frameworks, A Field Study of 15 Companies. Proceedings of the 37th Hawaii International Conference on System Sciences.
)