نوع مقاله : مقاله پژوهشی- فارسی
نویسندگان
1 مهندسی صنایع، دانشکده مهندسی صنایع و سیستم‌ها، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران
2 دانشجوی دکتری مهندسی صنایع، دانشکده مهندسی صنایع و سیستم‌ها، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Purpose: In this paper, the competition for the collection of electronic and electrical waste between the manufacturer and the retailer has been discussed to recover them, taking into account the improvement of the quality and greening of the collected products to increase the level of customer satisfaction and increase profits, and reducing dangerous effects on the environment. For this purpose, a closed two-loop supply chain has been designed with three models. A centralized model has been considered for cooperation in the collection channel of the entire chain with the integration of the manufacturer and retailer and two decentralized models for competition in the collection of returned products between the manufacturer and retailer with two scenarios. In the first scenario, the impact of improving the quality and greening of manufactured products of a decentralized two-person model has been analyzed, consisting of a manufacturer and a retailer, and its performance compared to a centralized model. In the second scenario, the profits-sharing agreement between a retailer and a manufacturer has been used in the decentralized model.
Design/methodology/approach: The decisions of product quality improvement have been investigated in a simple dynamic environment and consumer preferences have been considered for new and remanufactured products as a performance of new product quality. In the developed model, the topic of quality and greening has been given, and the demand functions and profit functions have been written accordingly considering two demand functions for the manufacturer and retailer, and also two profit functions for the manufacturer and retailer. Mathematica software has been used for solving problems and also graphs related to sensitivity analysis. The discussion has been drawn and the analysis related to the profit functions of the manufacturer and the retailer has been done regarding the parameters.
Findings: The results indicated that the manufacturer preferred to work with the retailer in a non-competitive manner. The retailer used the first scenario because due to its profit. The retailer’s profit was more concentrated in the second scenario. The proposed approach was suggested to be applied to multiple manufacturers and retailers in future studies. It was also recommended to consider the storage and inventory costs for the collection products and to estimate the duration in which, they can stay in the manufacturer's warehouse with no costs increase. Another suggestion was to consider the demand with different functions or with a stochastic variable.
Research limitations/implications: The limitations of this research are: i) determining the quality level of collected products; ii) the location for remanufacturing by the manufacturer and recycling by the retailer; iii) sales estimate; iv) forecasting the number of products and types of products that have been collected; v) estimating consumer demand for remanufactured products; and vi) grading the greening of the collected products.
Practical implications: In general, economic profitability is considered the main driving factor for the entry of original equipment manufacturers and independent remanufacturers of the remanufacturing industry. According to the results, manufacturing companies can remanufacture the valuable wastes after retailers collected them and then determine their quality level. By increasing the quality and production of greening products, they have entered the competitive market and have offered products at a lower cost and more profit, when a centralized model was used.
Social implications: In today's society, one of the important issues is environmental sustainability. In this regard, the remanufacturing of returned products and the greening of products by the manufacturer have reduced the use of raw materials, saved energy, and reduced air pollution. In this paper, the subjects of competition for the collection and recycling of electronic and electrical waste (i.e, medical equipment, lighting devices and lamps, all kinds of audio and video equipment, IT equipment and household electrical appliances) between the manufacturer and the retailer, the improvement of the quality and greening of the collected products to increase the level of customer satisfaction/profits, and reducing dangerous effects on the environment were discussed.
Originality/value: This study contributed to the quality improvement of returned products and greening products. Based on this research, product quality decisions are investigated in a simple dynamic environment, and consumer preferences for new and remanufactured products are considered as a function of new product quality. In summary, this research has examined the interactions between improving the quality of remanufactured products and greening.
کلیدواژه‌ها [English]
ضایعات تجهیزات الکترونیکی و الکتریکی شامل تجهیزات پزشکی، وسایل روشنایی و لامپها، انواع تجهیزات وسایل صوتی و تصویری، تجهیزات IT و وسایل برقی خانگی است که یکی از بزرگ‌ترین زبالههای رو به رشد است که این زبالهها آثار مضری بر سلامت انسان و محیط زیست می‌گذارد؛ بنابراین، برای حفاظت از محیط زیست باید این نوع از زبالهها به طرز درستی بازیابی و دفع شوند (شکوهیار و اکبری[i]، 1395).
یکی از ابزارهایی که به حفظ محیط زیست کمک می‌کند، زنجیرۀ تأمین سبز است. بعضی از شرکتها نیز تمرکز خود را به‌سمت سبزسازی فرآیندها سوق دادند که از یک‌سو استانداردهای زیست‌محیطی را اخذ کنند و از سوی دیگر محصولات سبز به مشتریان عرضه کنند؛ زیرا باقی‌ماندن در عرصۀ رقابت را ملزم به اجرای فعالیتهای سبز میدانند (حسینی[ii] و همکاران، 1393). بازتولید به‌عنوان یک استراتژی مؤثر برای حفظ و تجدید ارزش افزودۀ محصولات بازگشتی از جنبههای زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی درخور توجه است (گویدان[iii] و همکاران، 2015).
به‌طور کلی سودآوری اقتصادی عامل محرک اصلی برای ورود تولیدکنندگان تجهیزات اصلی و بازتولیدکنندگان مستقل از صنعت بازتولید محسوب می‌شود .بازتولید محصولات جمعآوری و در نظر گرفتن سبزسازی محصولات توسط تولیدکننده باعث کاهش استفاده از مواد خام مصرفی و صرفه‌جویی در مصرف انرژی و کاهش آلودگی هوا شده است. در جامعۀ امروزی یکی از مسائل مهم، پایداری محیط زیست است که در مطالعات اخیر مبحثی به‌عنوان سبزسازی محصولات مطالعه شده است. طراحی محصولات بر مبنای طرحهای سبز، ایجاد فضاهای تولیدی سازگار با محیط زیست برای کاهش آلودگی هوا و صرفه‌جویی در مصرف انرژی حوزههای مهمی برای تصمیم‌گیری مرتبط با پایداری محیط زیست‌اند (سوزکان[iv] و همکاران، 2016). در این مطالعه، دربارۀ رقابت برای جمعآوری ضایعات الکترونیکی و الکتریکی بین تولیدکننده و خرده‌فروش برای بازیابی ضایعات با هدف، بالابردن سطح رضایت مشتری، افزایش سود و کاهش آثار خطرناک بر محیط زیست بحث شده است. بازیابی شامل بازتولید، استفادۀ مجدد و بازیافت است. بازتولید، فرایند جداسازی محصول جمع‌آوری‌شده است و تولیدکننده می‌تواند انتخاب کند که تعمیر کند یا مجدد تولید کند. استفادۀ مجدد فرایندی است که قطعات معیوب را تعمیر می‌کند و یا از محصولی که از کار افتاده است، قطعاتی را که سالم‌اند بر محصولی پایه‌گذاری می‌کنند که قطعات معیوب دارد. بازیافت به‌طور مستقیم مواد خام را از محصولات جمعآوری از طریق فرآیندهای فیزیکی و شیمیایی استخراج می‌کند (هی[v] و همکاران، 2019).
با در نظر گرفتن کیفیت در محصول جمع‌آوری‌شده، سود تولیدکننده و خرده‌فروش افزایش می‌یابد. کیفیت در بازتولید شامل طول عمر، عملکرد، کارایی، طراحی و ویژگیهای محصول مطابق با استانداردهای کیفیت، قابلیت دسترسی و قابلیت اطمینان است. کیفیت باعث افزایش تقاضا، فروش و درنهایت سود می‌شود. کیفیت تولیدکننده شامل کیفیت در بازتولید محصولات، جمعآوری ضایعات، جلب رضایت مشتری و تولید محصولات با کیفیت بالا، برای افزایش سطح انتظار مشتری است. کیفیت خرده‌فروش در کیفیت بازیافت و دیگر عوامل مانند گارانتی، بسته‌بندی، تبلیغات و تحویل به‌موقع به مشتری است. در بازار اول محصولات جدید با همان کیفیت اولیه به فروش می‌رسند، ولی در بازار ثانویه محصولات بازتولیدشده به فروش رسانده می‌شوند (بازار اول، یک منطقۀ توسعه‌یافته است که مصرف‌کنندگان محصولاتی را با نام تجاری جدید خریداری می‌کنند و در بازار ثانویه، محصولات بازتولیدشده و دست دوم به فروش می‌رسند). از سوی دیگر، با در نظر گرفتن کیفیت و سبزسازی در فرآیند و محصولات بازتولیدشده می‌توان رضایت مشتری را جلب کرد تا مشتریان تمایل به خرید این نوع محصولات را نیز داشته باشند. تعیین سطح کیفیت محصولات جمع‌آوری‌شده به عوامل زیر بستگی دارد: تخمین فروش، پیش‌بینی مقدار محصولات و انواع محصولاتی که جمعآوری شده‌اند، تخمین تقاضای مصرف‌کنندگان از محصولات بازتولیدشده، درجهبندی کیفیت محصولات بازگشتی که اگر کیفیت محصولی از حد مشخصی پایین‌تر باشد، بازیافت شود، ولی اگر کیفیت متوسط و بالایی داشتند، تعمیر یا بازتولید شوند. درنهایت فرمولبندی مدل بهینه و حل آن صورت می‌گیرد که نتیجۀ آن سطح کیفیت محصول بازتولیدشده و همچنین تعداد بهینۀ محصولات بازتولیدشده در موجودی را نشان می‌دهد ( آیدین[vi] و همکاران، 2018).
هدف اصلی این مقاله ارزیابی رقابت در جمعآوری محصولات بازگشتی بین تولیدکننده و خرده‌فروش است؛ علاوه بر این، تأثیر بهبود کیفیت و سبزسازی محصولات جمع‌آوری‌شده را بر سود مشارکتی خرده‌فروش و تولیدکننده بررسی می‌کند. بنابراین، ابتدا یک زنجیرۀ تأمین دو حلقه بسته با 3 مدل پیشنهاد می‌شود که یک مدل متمرکز برای همکاری در کانال جمعآوری کل زنجیره است که در آن تولیدکننده و خرده‌فروش با هم ادغام می‌شوند و دو مدل غیرمتمرکز برای رقابت در جمعآوری محصولات بازگشتی بین تولیدکننده و خرده‌فروش است که دو سناریو دارد.
به‌طور خلاصه می‌توان گفت این تحقیق، آثار متقابل بین بهبود کیفیت محصولات بازتولیدشده و سبزسازی را بررسی می‌کند. در این راستا، این مقاله برای اولین‌بار رقابت در جمعآوری محصولات بازگشتی را با در نظر گرفتن بهبود کیفیت و سبزسازی محصولات جمع‌آوری‌شده را بررسی کرده است. به این ترتیب، تصمیمات بهبود کیفیت محصولات در یک محیط پویای ساده بررسی شده و ترجیحات مصرف‌کنندگان برای محصولات جدید و بازتولیدشده، عملکردی از کیفیت محصول جدید در نظر گرفته شده است.
سؤالات پژوهشی که در این مقاله دربارۀ آنها مطالعه و بحث شده است:
محدودیتهایی این پژوهش عبارت است از: تعداد محصولات بازتولیدشده، مکان برای بازتولید توسط تولیدکننده و بازیافت توسط خرده‌فروش، تعداد بازتولیدکنندگان و تعداد خرده‌فروشان.
ادامۀ مقاله به شرح زیر سازماندهی شده است: بخش 2 یک مرور کلی از مطالعاتی را ارائه می‌دهد که الهام‌بخش این تحقیق است. فرضیهها و مدلهای ریاضی در بخش 3 شرح داده شده‌اند. در بخش 4 تحلیل حساسیت و مطالعۀ عددی انجام می‌شود. درنهایت، نتیجه‌گیری این مقاله در بخش 5 آمده است.
بازتولید باعث کاهش آلودگی هوا و منابع مصرفی مانند مواد خام می‌شود. بازتولید عملیاتی است که تولیدکننده با در دست داشتن ضایعات الکترونیکی و الکتریکی، این قطعات را به محصولات مورد استفاده تبدیل می‌کند که این کار باعث افزایش فروش محصولات و درنتیجه سود تولیدکننده می‌شود (هوانگ[vii] و همکاران، 2018). کاهش هزینههای بازتولید باعث کاهش کیفیت محصول بازتولیدشده می‌شود؛ بنابراین تولیدکننده برای بهبود کیفیت محصولات باید هزینۀ بیشتری برای بازتولید بپردازد. بهبود کیفیت محصولات بازتولیدشده باعث می‌شود که مصرف‌کنندگان تمایل به خرید این نوع از محصولات را داشته باشند (لی[viii] و همکاران، 2018).
یکی از مزایای بازتولید در بهرهوری و پایداری، زنجیرۀ تأمین است. کیفیت محصولات بازتولیدشده شامل طول عمر، ویژگی ها، عملکرد و کارایی است. در تعریف و اندازهگیری کیفیت محصولات بازتولیدشده، به آن اشاره شده است که می‌تواند در تحقیقات آینده دربارۀ این موضوع مطالعات بیشتری صورت گیرد. محدودیتهای این مطالعه شامل تعداد محصولات بازتولیدشده و مکانهایی برای جمعآوری ضایعات است (هازن[ix] و همکاران، 2017). دولت مقرراتی را برای تولیدکننده تعیین کرده است که تا پایان عمر محصولات، آسیب کمتری به محیط زیست وارد شود. با افزایش آگاهی مصرف‌کنندگان نسبت‌به محیط زیست باعث شده است که تولیدکننده محصولات سازگار با محیط زیست را تولید کند که رقابت نیز بیشتر می‌شود. مکانیزم جریمۀ پاداش از سوی دولت در مدل غیرمتمرکز در نظر گرفته شده است. تولیدکننده می‌تواند قیمت حمل‌ونقل را بالا ببرد، پس تولیدکننده باید اقلام استفاده‌شده را جمعآوری کند. عدم قطعیت در کیفیت محصولات جمع‌آوری‌شده می‌تواند در مطالعات آینده در نظر گرفته شود (چن[x] و اولیا، 2019). عدم قطعیت کیفیت محصولات جمع‌آوری‌شده می‌تواند سود تولیدکنندۀ ناشی از تولید محصولات جمعآوری را تحت تأثیر قرار دهد. از سوی دیگر آثار عدم قطعیت در کمیت و کیفیت محصولات بازگشتی بر میزان فروش محصول جدید و تقاضا برای اصول بازتولیدشده بررسی شده است (آیدین[xi] و همکاران، 2018).
توجه به مسائل مربوط به حفاظت از محیط زیست، سیاستهای مربوط به توسعۀ سبز است که برای کاهش مصرف منابع و آلودگی محیط زیست نقش دارد. نتایج نشان می‌دهد سیاست دولت می‌تواند تکنولوژی بازتولید توسط تولیدکننده و کیفیت بازیافت محصول توسط خرده‌فروش را تحت تأثیر قرار دهد و بهبود ببخشد (تان و گیو[xii]، 2019). دولت از محیط زیست آگاهی لازم دارد و تلاش می‌کند که آثار تخریب‌کنندۀ محیط زیست را با سطوح مختلفی از سبزسازی محصول کاهش دهد. سطح سبز محصولات را می‌توان با میزان انتشار کربن تعیین کرد. دولت از تولیدکنندگان می‌خواهد که محصولات را براساس سبزسازی تولید کنند. دولت برای تولیدکنندگان محصولات سبز برخی از یارانه‌ها را به‌عنوان پاداش در نظر گرفته است (گیری[xiii] و همکاران، 2019).
در این مطالعه دو دوره را در نظر گرفتند که در دورۀ اول تولیدکننده با مواد خام جدید محصولات را تولید می‌کند و در دورۀ دوم با استفاده از محصولات جمع‌آوری‌شده محصولات مورد استفاده را تولید می‌کند که قیمت‌گذاری و سبزسازی محصول و استراتژیهای بازتولید در نظر گرفته شده است. نتایجی که از این مطالعه گرفته شده است، الگوی جمعآوری دوگانه است که باعث افزایش سود تولیدکننده و خرده‌فروش می‌شود. همچنین درجۀ سبزبودن محصول در دورۀ اول افزایش می‌یابد و مقدار جمع‌آوری‌شده نیز افزایش می‌یابد (وی[xiv] و همکاران، 2018). همان‌طور که در بسیاری از مقالات ذکر شده است، حفاظت از محیط زیست در جامعۀ امروزی حائز اهمیت است. شرکتهای در حال رشد باید مراقب محیط زیست باشند. در اینجا چهار عامل، مفهوم درستی از سبزسازی بیان می‌کنند که عبارت است از: کاستن، استفادۀ مجدد، بازیافت و بازیابی (چن[xv] و همکاران، 2019).
بازیابی شامل استفادۀ مجدد، بازیافت و بازتولید است. استفادۀ مجدد با تعمیر یا بازسازی محدود محصولات جمع‌آوری‌شده صورت می‌گیرد و فروش مجدد انجام می‌شود. بازتولید توسط تولیدکننده صورت می‌گیرد که به جداسازی محصول جمع‌آوری‌شده نیاز دارد و تولیدکننده نسبت‌به چیزی که در اختیار دارد، تصمیم می‌گیرد که قطعات را جداسازی یا تعمیر کند. بازیافت به‌طور مستقیم مواد خام را از محصولات جمعآوری با فرایندهای شیمیایی فیزیکی استخراج می‌کند که در این مقاله بازیافت توسط خرده‌فروش انجام می‌گیرد (هی و همکاران، 2019). یکی از استراتژیهای مهم تولید پایدار، بهبود کیفیت است؛ چون با افزایش کیفیت، تعداد محصولات اوراق کاهش و میزان در دسترس بودن محصولات افزایش می‌یابد. همچنین فاصلۀ زمانی طولانی‌تر می‌شود که باید نگهداری تعمیرات انجام شود. با افزایش عمر مفید محصولات، زمان بازیابی به تعویق می‌افتد. در زنجیرههای تخصصی تولیدکنندگان باید بتوانند کیفیت هر جزء و کیفیت محصول نهایی را تضمین کنند (وانگ[xvi] و همکاران، 2019). یک مسئلۀ اصلی توسعۀ زنجیرههای حلقه بسته، فروش محصولات جدید بازتولیدشده است. در اینجا یک سیستم متمرکز شامل یک خرده‌فروش و یک تولیدکننده است که محصولات بازگشتی تعمیرشده عنوان اقلام سبز بازتولید در دورۀ دوم به فروش می‌رسد و یک مدل برای سود مصرف‌کنندگان در نظر گرفته شده است که مصرف‌کنندگان تصمیم می‌گیرند با محصولات جدید و سبز چگونه مواجه شوند. در این مطالعه، تصمیمگیریهای قیمت‌گذاری و تولید بهینه با فعالیتهای بازتولید و همچنین بدون فعالیتهای بازتولید بررسی می‌شود (ژانگ[xvii] و همکاران، 2019).
یکی از عوامل تعیین‌کنندۀ پایداری محیط زیست بررسی شده است که آن اثربخشی بازیافت ضایعات است و همانند فعالیتهای دیگر محیط زیستی تنها با تلاش یکپارچۀ جامعه می‌توان بازیافت ضایعات را به انجام رسانید (یو[xviii]، 2010). بعضی از صنایع نشان دادند صدور مجوز فناوری تأثیر زیادی در بازتولید محصولات می‌گذارد. روشهای صدور مجوز مختلف بر تصمیمهای تولید و اعضای زنجیرۀ تأمین و بر عملکرد کانال معکوس تأثیرگذار است (هونگ[xix] و همکاران، 2017). یک سیستم ترکیبی وجود دارد که در آن قطعات استفاده می‌شوند و قطعات جدید می‌توانند به‌عنوان ورودی در فرایند تولید برای پاسخگویی به تقاضای بازار، که تقاضای بازار عدم قطعیت دارد، درخور توجه قرار گیرند (موخپادیای[xx] و همکاران، 2009). زنجیرۀ تأمین رقابتی را نیز در نظر گرفتند که در آن ارائۀ محصولاتی که تقاضای مشتری و همچنین سود شرکتها را افزایش دهد، یک مسئله مهم است.
در زنجیرۀ تأمین سه عامل مهم شامل کاهش انتشار کربن، بهبود کیفیت و سیاست بازگشت درخور توجه قرار گرفته است. در زنجیرۀ تأمین جریان رو به جلو برای سرمایهگذاریهای فناوری و تجارت و جریان معکوس برای فرآیندهای جمعآوری و بازتولید محصولات با کیفیت پایین است (طالعیزاده[xxi] و همکاران، 2019). در این مطالعه بررسی کردند که ذینفعان ترجیح می‌دهند یک رویکرد تکراری و سبک در ایجاد و تدوین الزامات کیفیت باشد. مدل طبقه‌بندی و فهرست الزامات به‌عنوان دستورالعمل در کارگاههای مورد نیاز استفاده می‌شود (محققی[xxii] و همکاران، 2017). در این مطالعه بررسی کردند که در شرکتهای تولیدی بهبود فعالیتهای سبز باعث کاهش آثار خطرناک بر محیط زیست می‌شود و رفاه اجتماعی را افزایش می‌دهد. زنجیرۀ تأمین حلقه بسته شامل یک تولیدکننده و یک خرده‌فروش، برای فروش محصول سبز در نظر گرفته شده است (زند[xxiii] و همکاران، 2019)؛ یک مدل که در آن رابطۀ بین مدیریت کیفیت و مدیریت محیط زیست بررسی شده است. همچنین این مطالعه نشان می‌دهد بهبود عملکرد سبز نیازمند توجه به مدیریت کیفیت و مدیریت زیست‌محیطی زنجیرۀ تأمین سبز است (جابور[xxiv] و همکاران، 2015).
در این مطالعه مسئولیتهای زیست‌محیطی را ازطریق بهبود محصول و مسئولیت اجتماعی را ازطریق اهدای محصول معرفی کردند. نتایج نشان می‌دهد اهدای محصول تحت یارانه‌ها، تقاضا برای محصول و میزان جمعآوری را افزایش می‌دهند (وانگ و همکاران، 2019). هدف از این تحقیق بررسی استراتژی تصمیم‌گیری و توزیع سود زنجیرۀ تأمین حلقه بسته با تقاضای وابسته به قیمت خرده‌فروش بود. در اولین دوره، تولیدکننده محصولات جدید را به خرده‌فروشان عرضه می‌کند و خرده‌فروشان محصولات را به مصرف‌کنندگان می‌فروشند. در اینجا یک مدل متمرکز و غیرمتمرکز شامل یک تولیدکننده و یک خرده‌فروش برای بررسی قیمت بهینۀ خرده‌فروش پیشنهاد شده است (شیو[xxv] و همکاران، 2018). در این مطالعه قیمت، سطح سبز، سود مورد انتظار تحت تأثیر رهبر کانال و مداخلۀ دولت بررسی شده و حساسیت سطح سبز در نظر گرفته شده است. در سناریوی استکلبرگ، تولیدکننده پایین‌تر از دیگر سناریوهاست و در سناریوی استکلبرگ خرده‌فروش نسبت‌به دیگر سناریوها برای همۀ بازیکنان تحت مدافعۀ دولت قوی است (یانگ[xxvi] و همکاران، 2017). با ترکیب نوع بازگشت و سیاست قیمت‌گذاری، یک مدل دو دورهای تشکیل شده است که تولیدکننده کیفیت محصولات را بهبود می‌بخشد و قیمت محصولات را تنظیم می‌کند. نتایج نشان می‌دهد وقتی مصرف‌کنندگان محصولات قدیمی را خریداری می‌کنند، تولیدکننده با قیمت‌گذاری، کیفیت محصولات را به‌روز کند (دگیوانی[xxvii] و همکاران، 2018). در این مطالعه ۴ مدل شامل مدلهای متمرکز، غیرمتمرکز و قرارداد اشتراک‌گذاری درآمد بین خرده‌فروش و تولیدکننده را براساس چانه‌زنی و براساس تقسیم درآمد خرده‌فروش بررسی کردند (سونگ[xxviii] و همکاران، 2018).
مدلی شامل یک تولیدکننده که در تحقیق و توسعۀ سبز سرمایه‌گذاری می‌کند و دو خرده‌فروش که در تلاش برای مسئولیت اجتماعی شرکت برای افزایش مقدار جمعآوری و تقاضای بازار رقابت می‌کنند (حسینی مطلق[xxix] و همکاران، 2020). برای بررسی تأثیر نوآوری سبز، تلاش بازاریابی و میزان جمعآوری محصولات استفاده‌شده بر تصمیمات زنجیرۀ تأمین، یک مدل زنجیرۀ تأمین سبز حلقه بستۀ دو دوره را با یک تولیدکننده و یک خرده‌فروش ارائه می‌دهند. زنجیرۀ تأمین هنگامی پاسخ بهتری می‌دهد که هم تولیدکننده و هم خرده‌فروش محصولات استفاده‌شده را به‌طور هم‌زمان جمع کنند و می‌توان با دامن‌زدن به نوآوری سبز یا تلاش بازاریابی یا هر دو، عملکرد زنجیرۀ تأمین را بهبود بخشید (مندال و همکاران[xxx]، 2020).
در جدول 1، مطالعات انجام‌شده در زمینۀ جمعآوری ضایعات و بازتولید محصولات، با در نظر گرفتن معیارهایی مانند بهبود کیفیت، سبزسازی محصولات یا فرآیند، مدل متمرکز یا مدل غیرمتمرکز بین سالهای اخیر ارائه و مقایسه می‌شود و در انتها نیز شکاف مطالعاتی مشخص شده و پژوهش حاضر نیز بر همین اساس آورده شده است.
جدول1- مقایسۀ پژوهش حاضر با پژوهش‌های اخیر
Table 1- comparison of the current research with recent researches
|
نویسنده (سال انتشار) |
کانال جمعآوری ضایعات |
رقابت بین تولیدکننده و خرده‌فروش |
مدل متمرکز/ غیرمتمرکز |
بازتولید محصولات |
سبزسازی محصول یا فرآیند |
بهبود کیفیت محصول |
نتیجه/هدف |
|
سوزکان (2016) |
ü |
|
|
ü |
ü |
|
هدف: افزایش سود، کاهش آثار خطرناک بر محیط زیست |
|
هوانگ (2018) |
ü |
|
|
ü |
|
|
هدف: افزایش فروش محصول و سود تولیدکننده |
|
لی (2018) |
ü |
|
|
ü |
|
ü |
هدف: کاهش هزینههای بازتولید، افزایش تمایل خرید مصرف‌کنندگان |
|
وی (2018) |
ü |
ü |
|
ü |
ü |
|
هدف: افزایش سود تولیدکننده و خرده‌فروش |
|
چن (2019) |
ü |
ü |
ü |
|
|
|
نتیجه: بالابردن هزینۀ حمل توسط تولیدکننده، جمعآوری اقلام توسط تولیدکننده |
|
تان و گیو (2019) |
|
ü |
|
ü |
|
ü |
هدف: سیاست تولید می‌تواند تکنولوژی بازتولید و کیفیت بازیافت را تحت تأثیر قرار دهد و باعث کاهش آلودگی هوا شود. |
|
گیری و همکاران (2019) |
|
|
|
ü |
ü |
|
هدف: تعیین سطح سبزسازی با انتشار کربن |
|
وانگ (2019) |
ü |
|
|
ü |
|
ü |
هدف: افزایش کیفیت محصول، کاهش تعداد محصول اوراق |
|
ژانگ (2019) |
|
|
ü |
ü |
ü |
|
هدف: افزایش فروش محصولات جدید بازتولیدشده |
|
حسینی مطلق (2020) |
ü |
ü |
ü |
|
ü |
|
نتیجه: تلاش خرده‌فروش برای افزایش مقدار جمعآوری و تقاضای بازار |
|
مندال (2020) |
ü |
|
ü |
|
ü |
|
نتیجه: بررسی تأثیر نوآوری سبز، تلاش بازاریابی و میزان جمعآوری محصولات بر زنجیرۀ تأمین |
|
پژوهش حاضر |
ü |
ü |
ü |
ü |
ü |
ü |
هدف: بهبود کیفیت و سبزسازی محصول بازتولیدشده، افزایش سود تولیدکننده و خرده‌فروش |
در این بخش سه مدل برای بررسی رقابت جمعآوری محصولات پیشنهاد شده است که ازطریق بهینه جمعآوری شده‌اند و توسط زنجیرۀ تأمین به دست آمده‌اند. یک مدل زنجیرۀ تأمین دو نفره که متشکل از یک خرده‌فروش و یک تولیدکننده است، تحت تجزیه‌وتحلیل رفتار مشتری از فعالیتهای جمعآوری ارائه شده است (هی و همکاران، 2019). پس از تحقیق بر کیفیت محصولات جمع‌آوری‌شده و هزینههای جمعآوری، می‌توان بر عوامل رقابت، کیفیت و سبزسازی تمرکز کرد. در این مطالعه برای جمعآوری رقابتی، ابتدا یک مدل متمرکز ارائه شده است که خرده‌فروش و تولیدکننده در یک اتحادیه ادغام می‌شوند و تصمیم می‌گیرند. دوم، یک مدل غیرمتمرکز ارائه شده است که در آن تولیدکننده و خرده‌فروش در جمعآوری محصولات بازگشتی ازطریق جمعآوری، که مشتریان تصور می‌کنند، رقابت می‌کنند. درنهایت در موردِ قرارداد، سود مشارکتی بین خرده‌فروش و تولیدکننده در فعالیتهای جمعآوری، برای بررسی میزان کیفیت و سبزسازی محصولات جمع‌آوری‌شده توسط مدل متمرکز، مطالعه می‌شود. تابع تقاضای محصولات به‌صورت خطی فرض شده است. همۀ اطلاعات دربارۀ پارامترها و رفتار توابع تقاضا برای همۀ تولیدکنندگان شناخته شده است.
3-1 علائم ریاضی
در این بخش مجموعهها، پارامترها، متغیرهای تصمیم قابل مشاهده‌اند.
علائم استفاده‌شده در این مقاله عبارتند از:
مجموعهها
: اندیس خرده‌فروش
: اندیس تولیدکننده
: اندیس اتحادیۀ متمرکز
پارامترها
: مقدار مشارکت تولیدکننده از سود خرده‌فروش
: شاخص هزینۀ سرمایه‌گذاری کانال
: ضریب هزینۀ کیفیت
: ضریب کیفیت در تابع تقاضای متمرکز
: سطح بهبود کیفیت محصول جمع‌آوری‌شده
: بهبود سطح سبز محصول تولیدکننده
: هزینۀ کیفیت تولیدکننده در سناریوی اول مدل غیرمتمرکز
: هزینۀ کیفیت خرده‌فروش در سناریوی اول مدل غیرمتمرکز
: درجۀ سبزسازی محصول تولیدکننده در سناریوی دوم
: میزان درآمد حاصل از فروش محصولات جمعآوری
: هزینۀ تولید از مواد خام جدید
: هزینۀ تولید از محصولات جمع‌آوری‌شده
: سرمایه‌گذاری کانال معکوس برای اتحادیۀ متمرکز
: سرمایه‌گذاری کانال معکوس برای خرده‌فروش
: سرمایه‌گذاری کانال معکوس برای تولیدکننده
: هزینۀ سبزسازی محصول تولیدکنندۀ سناریوی دوم
: هزینۀ کیفیت خرده‌فروش در سناریوی دوم مدل غیرمتمرکز
: هزینۀ کیفیت تولیدکننده در سناریوی اول مدل غیرمتمرکز
متغیرها
: قیمت محصول
: قیمت عمده‌فروش
: کیفیت محصولات جمعآوری
: عامل کیفیت محصول تولیدکننده
: عامل کیفیت محصول خرده‌فروش
: عامل سبزسازی محصول
|
M |
یک زنجیرۀ تأمین استاندارد عمودی را در نظر بگیرید که یک تولیدکننده محصول را برای فروش نهایی ازطریق یک خرده‌فروش مستقل به فروش می‌رساند. در مدل متمرکز هر دو شرکت بی‌خطرند و حداکثر سود زنجیره را دنبال می‌کنند. تولیدکننده قیمت عمده‌فروشی Wرا برای فروش یک واحد محصول به خرده‌فروش تعیین و خرده‌فروش نیز محصول را با قیمتP به مصرف‌کنندگان می‌فروشد (هی و همکاران ، 2019).
چارچوب مدل متمرکز در شکل 1 ارائه شده است. در مدل متمرکز، تولیدکننده خود را با خرده‌فروش ادغام می‌کند و تصمیم‌گیری در استراتژیهای فروش و جمعآوری توسط اتحادیۀ متمرکز صورت می‌گیرد. در عمل، مدل متمرکز همیشه برای شرکتهایی پیاده‌سازی می‌شود که زنجیرۀ تأمین یکپارچۀ عمودی شامل طراحی، تولید و توزیع دارند. البته در مدل متمرکز به‌علت همکاری و نبودن رقابت بین تولیدکننده و خرده‌فروش، می‌توان به‌راحتی متوجه شد که کارایی بهینه‌سازی جمعآوری می‌تواند در این مدل به دست آید.
شکل 1- زنجیرۀ تأمین در حالت متمرکز
Fig. 1- Supply chain in centralized mode
شکل 2 یک مدل غیرمتمرکز است که تولیدکننده و خرده‌فروش با یکدیگر در فعالیتهای جمعآوری، به‌ویژه در صنعت ضایعات الکترونیکی و الکتریکی رقابت می‌کنند. در سناریوی اول که رقابت بین کانال جمعآوری تولیدکننده و خرده‌فروش وجود دارد، مشتریان یکی از آنها را با توجه به سازگاری کانال (تخفیف کانال یا سرمایه‌گذاری کانال) انتخاب خواهند کرد. یک مدل زنجیرۀ تأمین دو حلقه بسته پیشنهاد شده است که شامل یک تولیدکننده و یک خرده‌فروش است. در مدل غیرمتمرکز، تولیدکننده محصول را، که از مواد خام جدید و یا از محصولات جمع‌آوری‌شده، تولید می‌کند و محصول را با قیمت عمده‌فروشی به خرده‌فروش می‌فروشد و خرده‌فروش محصول را با قیمتP به مصرف‌کنندگان به فروش می‌رساند و محصولات جمع‌آوری‌شده را تعمیر می‌کند. در مدل غیرمتمرکز هرکدام از تولیدکننده و خرده‌فروش کیفیت خودشان را در نظر می‌گیرند که رقابت بین آنها و هزینه‌هایشان بیشتر می‌شود. QM کیفیت تولیدکننده است که شامل کیفیت محصول تولیدشده، کیفیت در خرید مواد خام جدید، کیفیت در بازتولید محصولات جمع‌آوری‌شده است. QR کیفیت خرده‌فروش است که شامل بازیافت، خدمات پس از فروش، بسته‌بندی محصولات، زمان تحویل به مشتری، گارانتی، کسب رضایت مشتری و... است.
شکل 2- زنجیرۀ تأمین حالت غیرمتمرکز
Fig. 2- Decentralized mode supply chain
3-2 فرضیات
فرضیات در نظر گرفته شده در این مقاله عبارتند از:
3-3 مدل‌سازی
در این بخش سه مدل، مدل متمرکز و مدل غیرمتمرکز در دو سناریو وجود دارد که توابع سود و تقاضای هر مدل بررسی می‌شود. این سه مدل شامل یک تولیدکننده و یک خرده‌فروش است که در مدل متمرکز به‌صورت همکاری و در مدل غیرمتمرکز با هم در رقابت‌اند.
با توجه به تعریف مسئله و فرضیات ارائه‌شده، توابع تقاضا و سود به‌صورت زیر در نظر گرفته شده است:
رابطۀ 1 تابع تقاضای مدل متمرکز را نشان می‌دهد که همکاری بین تولیدکننده و خرده‌فروش است و شامل قیمت محصولات و کیفیتی است که هم تولیدکننده و هم خرده‌فروش در نظر گرفتند.
|
(1) |
|
رابطۀ 2 نشان‌دهندۀ تابع سود مدل متمرکز، شامل سود به‌دست‌آمده از اختلاف قیمت محصول و هزینۀ تولید، به‌علاوۀ سود حاصل از کانال جمعآوری است که از اختلاف درآمد و هزینۀ کانال جمعآوری به دست می‌آید.
|
(2) |
|
برای مدل متمرکز، سود همکاری خرده‌فروش و تولیدکننده طبق رابطۀ 2 به دست آورده شده و سپس از این رابطه مشتق دوم گرفته شده است تا تعقر تابع بررسی شود. بنابراین ماتریس هسین به‌صورت رابطۀ 3 است.
|
(3) |
|
برای به دست آوردن متغیرهای تصمیم، این تابع از رابطۀ 2 مشتق اول گرفته و مساوی صفر قرار داده است 0= و0= که متغیرهای و به دست می‌آیند.
قیمت محصول نهایی از رابطۀ 4 به‌دست‌آمده است.
|
(4) |
|
کیفیت محصول نهایی از رابطۀ 5 به‌دست‌آمده است.
|
(5) |
|
با توجه به تعریف مسئله و فرضیات ارائه‌شده، توابع تقاضا و هزینههای کیفیت و سبزسازی محصولات جمع‌آوری‌شده در دو سناریو به‌صورت زیر در نظر گرفته شده است:
رابطۀ 6 نشان‌دهندۀ تابع تقاضای تولیدکنندۀ مدل غیرمتمرکز است که شامل قیمت محصول و کیفیت محصولات جمع‌آوری‌شدۀ تولیدکننده و سبزسازی محصولات است.
|
(6) |
|
رابطۀ 7 نشان‌دهندۀ تابع تقاضای خرده‌فروش در مدل غیرمتمرکز است که قیمت محصول و کیفیتی را در نظر گرفته است که خرده‌فروش برای محصولات جمع‌آوری‌شده دارد.
|
(7) |
|
رابطۀ 8 نشان‌دهندۀ تابع هزینه برای بهبود کیفیت محصولات جمعآوری توسط تولیدکننده است.
|
(8) |
|
رابطۀ 9 نشان‌دهندۀ تابع هزینه برای بهبود کیفیت محصولات جمعآوری توسط خرده‌فروش است.
|
(9) |
|
رابطۀ 10 نشان‌دهندۀ تابع هزینه برای سرمایه‌گذاری سبزسازی محصولات جمعآوری توسط تولیدکننده است.
|
(10) |
|
سناریوی اول
در این سناریو تولیدکننده به‌علت سرمایه‌گذاری پایین در کانال جمعآوری تولیدکننده، تمایل به ترک رقابت دارد و تمام اقلام جمعآوری به عهدۀ خرده‌فروش است. در اینجا سود تولیدکننده پایین است. بنابراین یک قرارداد مشارکت سود بین تولیدکننده و خرده‌فروش انجام می‌گیرد که این قرارداد به این صورت است که خرده‌فروش مقداری از سود به‌دست‌آمدۀ خودش را به تولیدکننده می‌دهد تا تولیدکننده وارد رقابت نشود. خرده‌فروش نیز محصولات جمعآوری را به تولیدکننده برای بازتولید می‌دهد.
رابطۀ 11 نشان‌دهندۀ تابع سود تولیدکننده در مدل غیرمتمرکز است که شامل اختلاف بین قیمت عمده‌فروشی و هزینۀ تولید است که توسط تولیدکننده اعلام می‌شود و هزینه برای بهبود کیفیت محصولات جمعآوری و هزینۀ سبزسازی محصولات و درآمد حاصل از سود مشارکتی بین تولیدکننده و خرده‌فروش است.
|
(11) |
|
رابطۀ 12 نشان‌دهندۀ تابع سود خرده‌فروش در مدل غیرمتمرکز است و شامل اختلاف بین قیمت محصول است که خرده‌فروش تعیین می‌کند و قیمت عمده‌فروشی است که تولیدکننده تعیین می‌کند و درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری کانال جمعآوری و هزینۀ بهبود کیفیت محصولات جمع‌آوری‌شده و هزینه‌ای است که بابت سود مشارکتی بین خرده‌فروش و تولیدکننده به دست می‌آید.
|
(12) |
|
برای این سناریو تابع سود خرده‌فروش طبق رابطۀ 12 به دست آورده و سپس از این رابطه مشتق دوم گرفته می‌شود تا تعقر تابع بررسی شود. بنابراین ماتریس هسین به‌صورت رابطۀ 13 است.
|
(13) |
|
از رابطۀ 11 مشتق گرفته و مساوی صفر قرار داده شده است 0= و 0= تا متغیرهای تصمیم تولیدکننده به دست آیند:
قیمت عمده‌فروشی که توسط تولیدکننده تعیین می‌شود، از رابطۀ 14 به دست می‌آید.
|
(14) |
|
کیفیت محصولات تولیدکننده از رابطۀ 15 به دست می‌آید.
|
(15) |
|
از رابطۀ 12 مشتق گرفته و مساوی صفر قرار داده شده است 0= و0= تا متغیرهای تصمیم خرده‌فروش به دست آیند:
قیمت خرده‌فروشی از رابطۀ 16 به دست می‌آید.
|
(16) |
|
کیفیت محصولات خرده‌فروش از رابطۀ 17 به دست می‌آید.
|
(17) |
|
سناریوی دوم
در این سناریو مقداری از اقلام جمع‌آوری‌شده توسط تولیدکننده بازتولید می‌شود. خرده‌فروش علاوه بر فروش محصولات، اقلام جمعآوری را نیز بازیافت می‌کند. تولیدکننده با در نظر گرفتن کیفیت بازتولید و محصول سبز با خرده‌فروش رقابت می‌کند. خرده‌فروش نیز با بهبود کیفیت فرآیندها و محصولات جمعآوری در این رقابت شرکت می‌کند.
رابطۀ 18 نشان‌دهندۀ تابع سود تولیدکننده در مدل غیرمتمرکز است که شامل اختلاف بین قیمت عمده‌فروشی و هزینۀ تولید است که توسط تولیدکننده اعلام می‌شود؛ به‌علاوه صرفهای است که کانال جمعآوری داشته است و درآمد حاصل از کانال، هزینۀ تأسیس کانال، هزینه برای بهبود کیفیت محصولات جمعآوری، هزینۀ سبزسازی محصولات و درآمد حاصل از سود مشارکتی بین تولیدکننده و خرده‌فروش است.
|
(18) |
|
رابطۀ 19 نشان‌دهندۀ تابع سود خرده‌فروش در مدل غیرمتمرکز است که شامل اختلاف بین قیمت محصول نهایی است که خرده‌فروش تعیین می‌کند و قیمت عمده‌فروشی است که تولیدکننده تعیین می‌کند و درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری کانال جمعآوری، هزینۀ تأسیس کانال، هزینۀ بهبود کیفیت محصولات جمع‌آوری‌شده و هزینه‌ای است که بابت قرارداد سود مشارکتی بین خرده‌فروش و تولیدکننده، باید به تولیدکننده بپردازد.
|
(19) |
|
از تابع سود تولیدکننده نسبت‌به متغیرهای تصمیم g و w و QM مشتق دوم گرفته شد تا تعقر تابع به دست آید. بنابراین تابع هسین آن به‌صورت رابطۀ 20 است.
|
(20) |
|
از رابطۀ (16) مشتق گرفته و مساوی صفر قرار داده0 شده است = و0 = و 0 = تا متغیرهای تصمیم تولیدکننده به دست آیند:
درجۀ سبزسازی محصولات جمعآوری که توسط تولیدکننده انجام می‌شود، از رابطۀ 21 به دست می‌آید.
|
(21) |
|
کیفیت محصولات جمعآوری که توسط تولیدکننده انجام می‌شود، از رابطۀ 22 به دست می‌آید.
|
(22) |
|
قیمت عمده‌فروشی که توسط تولیدکننده تعیین می‌شود، از رابطۀ 23 به دست می‌آید. در پیوست به فرمول این متغیر شده است.
|
(23) |
|
از رابطۀ 19 مشتق گرفته و مساوی صفر قرار داده شد 0= و 0= تا متغیرهای تصمیم خرده‌فروش به دست آیند:
قیمت محصول نهایی که توسط خرده‌فروش تعیین می‌شود، از رابطۀ 24 به دست می‌آید. در پیوست به فرمول این متغیر اشاره شده است.
|
(24) |
|
کیفیت به‌دست‌آمده از محصولات جمعآوری خرده‌فروش از رابطۀ 25 به دست می‌آید. در پیوست به فرمول این متغیر اشاره شده است.
|
(25) |
|
در این بخش روابط مربوط به مقادیر پارامترها و متغیرهای تصمیم و تجزیه‌وتحلیل توابع سود بررسی می‌شود. مقادیر پارامترها در جدول2 آمده است:
جدول2- مقادیر پارامترها
Table 2- Parameter values
|
پارامتر |
مقدار پارامتر |
پارامتر |
مقدار پارامتر |
|
|
20 |
|
7/0 |
|
|
52/0 |
|
7/0 |
|
|
100 |
|
5/0 |
|
|
30 |
|
09/0 |
|
|
10 |
|
1/0 |
|
|
50 |
H |
002/0 |
|
|
065/0 |
t |
3/0 |
|
y |
002/0 |
x |
9/0 |
|
|
01/0 |
|
1 |
|
J |
8/0 |
|
|
همان‌طور که قبلاً ذکر شد، در مدل توسعه داده شده مبحث کیفیت و سبزسازی آورده شده و توابع تقاضا و توابع سود براساس آن نوشته شده است، به این صورت که دو تابع تقاضا برای تولیدکننده و خرده‌فروش است و همچنین دو تابع سود برای تولیدکننده و خرده‌فروش است که در اینجا متغیرهای تصمیم تولیدکننده g و wو QM است و متغیرهای تصمیم خرده‌فروش P و QRاست. مقادیر متغیرهای تصمیم و توابع سود در جدول 3 آمده است:
جدول3- مقادیر متغیرها و توابع سود
Table 3- Table of values of varibles and profil functions
|
متغیرها |
بازی استکلبرگ |
||
|
سناریوی دوم |
سناریوی اول |
مدل متمرکز |
|
|
|
36/159 |
97/228 |
140 |
|
|
01/30 |
85/22 |
|
|
|
86/7 |
87/15 |
|
|
|
|
121 |
|
|
|
55/6 |
75/30 |
|
|
|
87/116 |
35/180 |
|
|
|
|
5507 |
|
|
|
96/521 |
12/896 |
|
|
|
38/4697 |
48/8176 |
|
با استفاده از نرم‌افزار Mathematicaنمودارهای مربوط به این پژوهش ترسیم شده و تجزیه‌وتحلیل مربوط به توابع سود تولیدکننده و خرده‌فروش نسبت‌به پارامترها صورت گرفته است.
شکل 3- نمودار تابع سود متمرکز نسبت‌به ضریب کیفیت تولیدکننده و خرده‌فروش
Fig. 3- The graph of the concentrated profil function in relation to the quality factor of the manufacturer and retailer
شکل 3 نسبت تابع سود مدل متمرکز به ضریب کیفیت تولیدکننده و خرده‌فروش را نشان می‌دهد. با افزایش ضریب کیفیت تولیدکننده (شامل کیفیت محصولات بازتولیدشده) و خرده‌فروش (شامل بازیافت محصولات جمع‌آوری‌شده)، تعداد محصولات اوراق کاهش می‌یابد، عمر مفید محصولات بالاتر می‌رود، میزان در دسترس بودن محصولات افزایش می‌یابد، رضایت مشتریان و تمایل به خرید محصولات بازتولید نیز افزایش می‌یابد که درنهایت امر، به افزایش سود حاصل از مدل متمرکز منجر می‌شود که در آن تولیدکننده و خرده‌فروش با یکدیگر ادغام می‌شوند و همکاری می‌کنند. منحنی نمودار فوق به شکل نمایی است؛ به این معنا که از ضریب کیفیت 3/0 به بالا، افزایش بیشتری در تابع سود در مدل متمرکز وجود دارد.
شکل 4- نمودار تابع سود متمرکز نسبت‌به ضریب هزینۀ کیفیت
Fig. 4- The graph of the concentrated profil function relative to the quality cost factor
شکل 4 نسبت تابع سود متمرکز به پارامتر ضریب هزینۀ کیفیت تولیدکننده و خرده‌فروش را نشان می‌دهد. با کاهش هزینههای بازتولید توسط تولیدکننده، کیفیت محصولات بازتولید نیز کاهش می‌یابد. بنابراین، تولیدکننده برای بهبود کیفیت محصولات باید هزینۀ بیشتری بپردازد؛ زیرا با پرداخت هزینۀ بیشتر و افزایش کیفیت، مصرف‌کنندگان تمایل بیشتری نسبت‌به خرید این نوع محصولات پیدا می‌کنند. بنابراین با افزایش هزینههای کیفیت، سود مدل متمرکز کاهش یافته است. البته این مقدار کاهش، زمانی به میزان کمی است که ضریب هزینۀ کیفیت حدود 3/0 تا 4/0 باشد که این درصد نیز برای کیفیت پذیرفتنی است.
|
تابع سود تولیدکننده |
شکل5- نمودار تابع سود تولیدکننده نسبت‌به ضریب سبزسازی محصول
Fig. 5- Graph of the producers profil function relative to thr greening factor of the product
شکل 5 نمودار تابع سود تولیدکننده را نسبت‌به ضریب سبزسازی محصول نشان می‌دهد. تولید محصول سبز و فرآیند سبز، باعث کاهش آثار خطرناک بر محیط زیست و آلودگی هوا و کاهش استفاده از مواد خام جدید می‌شود که این عامل باعث افزایش رفاه اجتماعی و افزایش تمایل مشتری به خرید این نوع محصولات می‌شود. با تولید محصول سبز، دولت نیز پاداشی برای تولیدکنندگانی در نظر گرفته است که محصول سبز تولید می‌کنند، پس سود حاصل از فروش محصولات سبز و پاداش دولت باعث می‌شود که تولیدکنندگان میزان سبزسازی محصولات را بالا ببرند و سود بیشتری کسب کنند. بنابراین، با بالارفتن میزان سبزسازی محصولات تولیدکننده، تابع سود تولیدکننده افزایش می‌یابد و این دو رابطۀ مستقیمی با هم دارند.
شکل6- نمودار تابع سود تولیدکننده و خرده‌فروش نسبت‌به میزان کیفیت
Fig. 6- Graph of the profil function the manufacturer and the retailer in relation ti the quality level
در شکل 6 نمودار توابع سود مدل غیرمتمرکز نسبت‌به ضریب کیفیت تولیدکننده و خرده‌فروش نشان داده شده است. تابع سود تولیدکننده با رنگ قرمز و تابع سود خرده‌فروش با رنگ سبز نشان داده شده است. در سناریوی اول با افزایش کیفیت از 4/0 تا 8/0 سود خرده‌فروش به مقدار زیادی به‌صورت نمایی افزایش می‌یابد و روند صعودی دارد. تابع سود تولیدکننده از بازۀ میزان کیفیت صفر تا 2/0 برابر صفر است و از بازۀ 4/0 تا 8/0 افزایش پیدا می‌کند؛ بنابراین تولیدکننده با افزایش کیفیت می‌تواند سودی حاصل کند. برای افزایش تابع سود خرده‌فروش، باید خرده‌فروش کیفیت محصولات جمع‌آوری‌شده را به میزان بالا افزایش دهد.
شکل7- نمودار تابع سود تولیدکننده و خرده‌فروش نسبت‌به ضریب هزینۀ بهبود کیفیت در سناریوی دوم
Fig. 7- Graph of the producers and retailers profil function relative to the quality improvement cost factor in the second scenario
شکل 7 نمودار توابع سود مدل غیرمتمرکز نسبت‌به ضریب هزینۀ کیفیت تولیدکننده و خرده‌فروش نشان داده شده است. تابع سود تولیدکننده به رنگ آبی و تابع سود خرده‌فروش به رنگ بنفش نشان داده شده است. در سناریوی اول با افزایش هزینۀ بهبود کیفیت محصولات جمع‌آوری‌شده، تابع سود تولیدکننده و خرده‌فروش کاهش می‌یابد، اما کاهش سود برای خرده‌فروش بیشتر است؛ در حالی که ضریب هزینۀ کیفیت از 8/0 به بعد برای تولیدکننده روند ثابتی دارد و تقریباً نزدیک به صفر می‌شود؛ به این دلیل که همان‌طور که در نمودار شکل 6 نیز مشاهده می‌شود، ضریب کیفیت محصولات خرده‌فروش بیش از تولیدکننده است؛ بنابراین ضریب هزینۀ کیفیت خرده‌فروش نیز باید بیشتر از تولیدکننده باشد.
شکل8- نمودار تابع سود تولیدکننده و خرده‌فروش نسبت‌به میزان مشارکت سود در سناریوی دوم
Fig. 8- Graph of the producers and retailers profil function relative to the amount of profil participation in the second scenario
شکل 8 نمودار توابع سود تولیدکننده و خرده‌فروش را نسبت‌به میزان مشارکت سود بین تولیدکننده و خرده‌فروش نشان می‌دهد. تابع سود تولیدکننده به رنگ نارنجی و تابع سود خرده‌فروش به رنگ سبز است. در سناریوی دوم با افزایش میزان مشارکت سود، مقدار سود تولیدکننده تغییر نمی‌کند و ثابت می‌ماند؛ چون در سود خرده‌فروش مشارکت دارد. سود خرده‌فروش کاهش می‌یابد، چون سهم زیادی را به تولیدکننده می‌دهد و با تولیدکننده مشارکت دارد و میزان کمی از درآمد تولیدکننده را دریافت می‌کند.
در این مطالعه دو زنجیرۀ تأمین حلقه بسته شامل یک مدل متمرکز و مدل غیرمتمرکز است که مدل غیرمتمرکز دو سناریو دارد. در مدل متمرکز که تولیدکننده و خرده‌فروش با هم ادغام شدند، سود به‌دست‌آمده برابر 5507 و سود خالص برای هرکدام از تولیدکننده و خرده‌فروش برابر 2753 است. در مدل غیرمتمرکز در سناریوی اول، تولیدکننده ترجیح می‌دهد وارد رقابت با خرده‌فروش در جمعآوری ضایعات باارزش مانند ضایعات الکترونیکی و الکتریکی نشود و در ازای آن در مقداری از سود خرده‌فروش مشارکت داشته باشد. در سناریوی اول سود تولیدکننده برابر 12/896 و سود خرده‌فروش برابر 48/8176 است. در سناریوی دوم سود تولیدکننده برابر 96/521 و سود خرده‌فروش برابر 38/4697 است. با نتایج به‌دست‌آمده تولیدکننده ترجیح می‌دهد در رقابت نباشد و با خرده‌فروش همکاری کند، در حالی که خرده‌فروش ترجیح می‌دهد از سناریوی اول استفاده کند؛ چون بیشترین حالت سود را دارد. در سناریوی دوم نیز سود خرده‌فروش بیشتر از حالت متمرکز است. با مشاهدۀ نمودارهای مربوط به تحلیل حساسیت می‌توان به سؤالات پژوهشی این مقاله پاسخ داد. بازتولید باعث افزایش تمایل تولیدکننده به بهبود کیفیت محصول می‌شود، افزایش کیفیت و سطح سبز محصولات جمعآوری باعث افزایش سود تولیدکننده می‌شود و سپس ثابت می‌ماند، همچنین سود خرده‌فروش را افزایش می‌دهد؛ درنهایت در موردِ قرارداد، سود مشارکتی بین خرده‌فروش و تولیدکننده در فعالیتهای جمعآوری، برای بررسی میزان کیفیت و سبزسازی محصولات جمع‌آوری‌شده توسط مدل متمرکز، مطالعه می‌شود. با در نظر گرفتن سود مشارکتی بین تولیدکننده و خرده‌فروش، در این سناریو تولیدکننده رقابت جمعآوری را ترک می‌کند. در این مقاله، مدلهای متمرکز و غیرمتمرکز توسط نرم‌افزار Mathematica حل و نتایج آن با نمودارهای رسم‌شده ارائه شده است.
پیشنهادهایی که ارائه می‌شود این است که می‌توان در مطالعات آینده از چندین تولیدکننده و خرده‌فروش استفاده کرد. همچنین می‌توان هزینههای نگهداری و موجودی را برای محصولات جمعآوری در نظر گرفت که تا چه زمانی در انبار تولیدکننده بمانند تا هزینههای آن افزایش نیابد.
[i] Shokohyar & Akbari
[ii] Hosseini
[iii] Govindan
[iv] Coskun
[v] He
[vi] Aydin
[vii] Huang
[viii] Li
[ix] Hazen
[x] Chen & Ulya
[xi] Aydin
[xii] Tan & Guo
[xiii]Giri
[xiv] Wei
[xv] Chen
[xvi] Wang
[xvii] Zhang
[xviii]Yau
[xix] Hong
[xx] Mukhopadhyay
[xxi] Taleizadeh
[xxii] Mohagheghi
[xxiii] Zand
[xxiv] Jabbour
[xxv] Xu
[xxvi] Yang
[xxvii] De Giovanni
[xxviii] Song
[xxix] Hosseini-Motlagh
[xxx] Mondal
)