نوع مقاله : مقاله پژوهشی- فارسی
نویسندگان
1 استادیار، گروه مهندسی صنایع، دانشکدۀ فنی و مهندسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 کارشناسی ارشد، گروه مهندسی صنایع، دانشکدۀ فنی و مهندسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 دانشجوی دکتری، گروه مدیریت عملیات و علوم تصمیم، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Purpose: The compatibility of any innovation and integration with environmental considerations is significant. Hence, the concept of green innovation through the promotion of environmental efficiency gives the organization a competitive advantage in the domestic and global markets. Therefore, in this research, the effect of green customer integration on green innovation performance considering the moderating role of company size and internal integration as a mediating variable of environmental awareness of the senior managers is investigated in the Bahman Company as a case study.
Design/methodology/approach: This is typically an applied study in terms of the purpose of the research and is a descriptive survey in terms of the method of data collection and analysis. The statistical population included 425 personnel of the Bahman manufacturing company. Sampling has been done based on a simple random sampling method; and according to Cochran's formula, the sample size has been determined 200. The data and information needed to conduct the research have been collected through library studies and field methods. The data collection tool included a questionnaire containing 14 questions. To determine the validity of the present research questionnaire, the opinions of experts have been examined using the convergent and divergent validity indices. Also, the reliability of the questionnaire has been confirmed by computing the Cronbach's alpha coefficient. In this research, modelling and data analysis have been performed using Structural Equation Modelling (SEM) and the Amos software.
Findings: The findings indicated that the integration of green customers has a significant positive effect on the performance of green innovation and the environmental awareness of senior managers. The environmental awareness of senior managers had a significant positive effect on the performance of green innovation. The mediating role of senior managers' environmental awareness and the moderating role of company size and internal integration were confirmed. The environmental awareness of senior managers had a significant positive effect on the performance of green innovation.
Originality/value: The literature review indicated that in none of the previous studies, the parameters of environmental awareness of senior management, internal integrity, company size, green innovation performance, and green customer integrity have not been investigated simultaneously. The simultaneous use of such parameters gives a broader view. This is a significant feature that distinguishes the current study from previous studies.
کلیدواژه‌ها [English]
نگرانیهای زیست‌محیطی به صنایع مختلف کشیده شده است تا جایی که امروزه یکی از عوامل مهم در فعالیت شرکت‌ها، از تأمین مواد اولیه گرفته تا فرآیند تولید محصول جدید در کارخانه، مسائل زیست‌محیطی است (کیو[i]، 2022). تحول و دگرگونی، بزرگ‌ترین مسئلهای است که امروزه هر سازمان با آن روبه‌رو می‌شود و قطعاً پذیرش این تغییر از سوی سازمان‌ها از بزرگ‌ترین عوامل دوام و بقای سازمان است. در‌واقع در این بازار مملو از رقابت، نوآوری ضامن بقای هر سازمان است. با توجه به اینکه امروزه عملکرد زیست‌محیطی بنگاهها و پیروی از قوانین زیست‌محیطی، یک مزیت رقابتی برای بنگاهها محسوب می‌شود، بنابراین سازگاربودن هرگونه نوآوری با ملاحظات زیست‌محیطی بسیار حائز اهمیت است. به موجب این ضرورت، مفهم جدیدی به نام نوآوری سبز پدید آمد؛ به این معنی که هرگونه نوآوری باید سهمی در ارتقای کارایی زیست‌محیطی سازمان داشته باشد (فتحی و همکاران[ii]، 1401).
تقاضای دائمی برای محصولات سبز از سوی مشتریان علاقه‌مند، به ارائۀ محصولات جدیدی از شرکت‌ها منجر شد که مطابق یا فراتر از نگرانیهای محیطی مشتری بوده است. با وجود این، تمام سازمان‌ها قادر به دستیابی بازدهیهای چشمگیر دربارۀ سرمایهگذاریهای خود از محصولات سبز نبودهاند. این ناکامیها به‌طور کلی به ناتواناییهای شرکت در غلبه بر تردید مشتری نسبت‌به عملکرد و مختصههای سبز برندهایشان در ایجاد یک تصویر سبز مثبت و ارزش سبز در ذهن مشتریان مرتبط است. سرمایه‌گذاری در حوزۀ یکپارچگی فرایند داخلی و مشتریان متناسب با اندازۀ شرکت، به وفاداری مشتری منجر می‌شود و یک سرمایه‌گذاری اثربخش و سودمند برای شرکتهاست. افزایش رضایت مشتری، افزایش ارزش مشتری و بهبود کیفیت ارائۀ خدمات در شرکت به افزایش سودآوری میانجامد (ان جی و همکاران[iii]، 2014).
جو و کون[iv] (2021) در تحقیق خود، رابطۀ ساختاری بین همکاری محیطی، ظرفیت نوآوری سبز و عملکرد را بر‌اساس یافتههای مطالعات قبلی، بهمنظور شناسایی عوامل مؤثر بر عملکرد مدیریت زنجیرۀ تأمین سبز شرکت‌های مبتنی بر تولید کره‌ای بررسی کردند. این مطالعه نشان داد همکاری زیست‌محیطی در محیط زنجیرۀ تأمین سبز، یک محرک مهم برای ظرفیت نوآوری سبز برای شرکت‌های کوچک و متوسط کره‌ای مبتنی بر تولید است. همچنین نشان داد ظرفیت نوآوری سبز از‌طریق عملکرد زیست‌محیطی، تأثیر مثبتی بر عملکرد مالی دارد.
فوک و همکاران[v] (2022) در مطالعۀ خود، آثار مستقیم و غیرمستقیم فرهنگ سازمانی و شیوه‌های بهبود کیفیت بر رابطۀ بین شیوه‌های سبز و عملکرد پایدار را با استفاده از رویکرد مدل‌سازی معادلات ساختاری بررسی کردند. یافته‌ها نشان داد هرچه کارکنان از شیوه‌های سبز شرکت‌ها آگاهی بیشتری داشته باشند، به احتمال زیاد نسبت‌به عملکرد پایدار سازمان، احساس مثبت دارند. علاوه بر این، یک فرهنگ سازمانی قوی که از جنبش سبز و شیوه‌های بهبود کیفیت حمایت می‌کند، به نتایج پایداری مثبت منتهی می‌شود.
ایسجاه و پیرابنداری[vi] (2021) در مطالعهای، دربارۀ تأثیر یکپارچه‌سازی زنجیرۀ تأمین سبز و عدم قطعیت محیطی را بر عملکرد، از‌طریق تعدیل نوآوری سبز بحث کردند. برای تجزیه و تحلیل نمونه‌ای، از 130 شرکت کوچک و متوسط در شرق جاوا، اندونزی، از مدل‌سازی معادلات ساختاری و برآورد حداکثر درست‌نمایی استفاده شد. نتیجه نشان داد استراتژی‌های زنجیرۀ تأمین و عدم قطعیت محیطی به‌طور درخور توجهی بر عملکرد تأثیر می‌گذارد و نوآوری سبز تأثیر را به‌طور چشمگیری تعدیل می‌کند.
منجیم و همکاران[vii] (2021) در مطالعۀ خود، تأثیر گرایش کارآفرینی سبز بر نوآوری‌های سبز و تأثیرات آن را بر عملکرد تجاری پایدار در صنعت قطعات خودرو در تایلند تجزیه و تحلیل کردند. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها، از روش حداقل مربعات جزئی استفاده شد. نتایج این مطالعه نشان داد نوآوری‌های سبز، قوی‌ترین تأثیر را بر عملکرد اقتصادی و زیست‌محیطی دارند.
تاریجان و همکاران[viii] (2021) در مطالعۀ خود، تأثیر برنامه‌ریزی منابع سازمانی را بر عملکرد شرکت از‌طریق مدیریت زنجیرۀ تأمین سبز، ادغام تأمین‌کنندگان و یکپارچگی داخلی بررسی کردند. نتایج نشان داد برنامه‌ریزی منابع سازمانی پیشرفته بر یکپارچه‌سازی تأمین‌کنندگان، یکپارچگی داخلی و مدیریت زنجیرۀ تأمین سبز تأثیر دارد. ادغام داخلی بر مدیریت زنجیرۀ تأمین سبز و عملکرد شرکت تأثیر می‌گذارد. یکپارچه‌سازی تأمین‌کننده بر مدیریت زنجیرۀ تأمین سبز و عملکرد شرکت تأثیر می‌گذارد. مدیریت زنجیرۀ تأمین سبز بر عملکرد شرکت تأثیر می‌گذارد.
یوسفی و همکاران[ix] (1399) در تحقیق خود، تأثیر ابعاد زنجیرۀ تأمین سبز را بر رضایت مشتریان محصولات لبنی با توجه به نقش تعدیل‌کنندۀ رقابت‌پذیری شرکت بررسی کردند. نتایج به‌‌دست‌‌آمده نشان داد اقدامات سبز داخلی و مشارکت سبز بیرونی، بیشترین میزان تأثیرگذاری را بر نوآوری سبز داشته‌اند و همچنین، نوآوری، عملکرد و کارآفرینی سبز، بر رضایت مشتری تأثیرگذارند، اما اثر تعدیلی رقابت‌پذیری شرکت تأیید نشد.
درک تأثیر یکپارچگی مشتریان سبز بر عملکرد نوآوری سبز با در نظر گرفتن تعدیلگرهای اندازۀ شرکت و یکپارچگی داخلی و متغیر میانجی آگاهی زیست‌محیطی مدیریت ارشد، سؤال اصلی مطالعۀ جاری است. با مرور مطالعات مشخص شد در هیچ‌یک از تحقیقات قبلی، پارامترهای آگاهی زیست‌محیطی مدیریت ارشد، یکپارچگی داخلی، اندازۀ شرکت، عملکرد نوآوری سبز و یکپارچگی مشتریان سبز به‌صورت هم‌زمان بررسی نشده است. به‌کارگیری هم‌زمان این پارامترها، دید وسیعتر و جامع‌تری می‌دهد. این امر یکی از ویژگی‌هایی است که مطالعۀ حاضر را از مطالعات پیشین برجسته می‌کند.
|
محیط مطالعه‌شده |
تکنیک حل |
پارامترهای ورودی |
|
|
||||||||||||
|
آگاهی زیست محیطی مدیریت ارشد |
یکپارچگی داخلی |
اندازل شرکت |
عملکرد نوآوری سبز |
یکپارچگی مشتریان سبز |
سال |
نویسنده |
||||||||||
|
خوشۀ محصولات لبنی |
مدل‌سازی معادلات ساختاری |
|
|
✔ |
✔ |
|
یوسفی و همکاران |
|||||||||
|
صنعت قطعات خودرو در تایلند |
حداقل مربعات جزئی |
|
|
|
✔ |
✔ |
منجیم و همکاران |
|||||||||
|
130 شرکت کوچک و متوسط در شرق جاوا |
معادلات ساختاری |
|
✔ |
|
✔ |
|
ایسجاه و همکاران |
|||||||||
|
شرکت شرق جاوا |
معادلات ساختاری |
|
✔ |
|
|
|
تاریجان و همکاران |
|||||||||
|
شرکت تولیدی ایالت‌متحدۀ آمریکا |
مدل‌سازی معادلات ساختاری |
|
✔ |
✔ |
|
|
فوک و همکاران |
|||||||||
|
شرکت‌های کوچک و متوسط |
مدل‌سازی معادلات ساختاری |
|
✔ |
|
✔ |
|
جو و کون |
|||||||||
|
تولیدی بهمن |
معادلات ساختاری |
✔ |
✔ |
✔ |
✔ |
✔ |
2022 |
تحقیق حاضر |
||||||||
نوآوری سبز، فرآیند خلق محصول و فناوری جدید با هدف کاهش ریسکهای زیست‌محیطی و دستیابی به توسعۀ پایدار تعریف می‌شود. این شیوه از نوآوری، به کاهش آلایندههای محیطی و پیامدهای منفی در مصرف منابع طبیعی منجر می‌شود. مهمترین نگرانی جوامع در هزارۀ سوم، مسائل مربوط به محیط‌زیست و استفادۀ صحیح از منابع است. در این راستا، گرایش به تولید پاک (سبز) و مصرف پایدار در دستور کار شرکت‌ها و افراد به‌عنوان مصرف‌کننده قرار دارد (کیو، 2022).
چایلد[x] (1997) در تئوری انتخاب استراتژیک، اشاره کرد که مدیران ارشد، بازیگران کلیدی در تصمیم‌گیری استراتژی‌اند. شرکت‌ها تحت تأثیر ویژگی‌های نگرش‌ها و ارزش‌های مدیران ارشد، استراتژی‌های زیست‌محیطی مختلفی را تحت شرایط سیاسی و اقتصادی یکسان اتخاذ خواهند کرد. فشار خارجی و نیروی محرکۀ داخلی بر استراتژی نوآوری سبزی تأثیر می‌گذارد که با آگاهی محیطی مدیریت ارشد تعدیل می‌شود؛ زیرا تفسیر مدیریت ارشد از فشار خارجی و توانایی شخصی بر استراتژی حفاظت از محیط‌زیست شرکت تأثیر می‌گذارد (گادن و همکاران[xi]، 2009)
مدیران ارشدی که آگاهی بالاتری از محیط دارند، مایل به شناسایی مزایای بالقوه و فرصتهای بازار نوآوری سبزند (گادن و همکاران، 2009)
برای افزایش عملکرد نوآوری سبز، مشتریان و تأمین‌کنندگان بیشتر در نوآوری سبز یکپارچه می‌شوند. یکپارچگی مشتری سبز به میزانی اشاره دارد که تولیدکنندگان، مشتری کلیدی خود را در نوآوری سبز ادغام میکنند (فنگ و همکاران[xii]، 2008).
به‌طور بالقوه، بسیاری از عوامل وجود دارند که ممکن است بر پیوند بین یکپارچگی سبز و عملکرد نوآوری سبز تأثیر بگذارند؛ از‌جمله متغیرهای محیطی یا زمینهای، مانند اندازۀ شرکت (کائو و ژانگ[xiii]، 2011؛ پرولز و همکاران[xiv]، 2013). ممکن است شرکت‌هایی با اندازه‌های مختلف، درجات متفاوتی از تلاش‌های سبز را برای ادغام مشتری و تأمین‌کننده داشته باشند و به سطوح مختلفی از افزایش عملکرد نوآوری سبز دست یابند. شرکت‌های بزرگ نسبت‌به شرکت‌های کوچک و متوسط، منابع بیشتر (بویر و همکاران[xv]، 1996) و قابلیت جذب بهتری دارند (کائو و ژانگ، 2011).
ادغام داخلی استدلال می‌کند که بخشها و حوزههای عملکردی مختلف در یک شرکت، باید بخشی از یک فرآیند یکپارچه عمل کنند (فلین و همکاران[xvi]، 2010). برای اهداف این تحقیق، ما یکپارچگی داخلی را درجۀ ارتباط، هماهنگی و به اشتراک گذاری اطلاعات استراتژی‌های عملکردی، فعالیتهای توسعه و بهبود انجام‌شده به‌وسیلۀ هر بخش در فرآیند نوآوری سبز تعریف میکنیم. این تعریف مطابق با ادغام متقابل عملکردی در نوآوری سبز است که در مطالعات قبلی گزارش شده است (سوینک و سانگ[xvii]، 2007؛ سانگ و ژی[xviii]، 2000). قبل از اینکه شرکت‌ها از یکپارچگی سبز ارزش بگیرند، اطلاعات و دانش خارجی باید در داخل شرکت جذب و به‌وسیلۀ آن به کار برده شود. یکپارچگی داخلی که به ایجاد قابلیت‌های پردازش اطلاعات شرکت کمک می‌کند، عامل مهمی برای تسهیل جذب و کاربرد دانش به دست آمده از مشتریان و تأمین‌کنندگان است (سوهنر و سوینک[xix]، 2012).
3-1 فرضیات و مدل مفهومی تحقیق
همان‌طور که در مدل مفهومی شکل 1 نشان داده شده است، با توجه مطالعات انجام‌شده و مبانی نظری مربوطه، مسائل ذیل را انتظار داریم.
فرضیۀ اصلی: یکپارچگی مشتریان سبز بر عملکرد نوآوری سبز با نقش تعدیلگر اندازۀ شرکت و یکپارچگی داخلی متغیر میانجی آگاهی زیست‌محیطی مدیریت ارشد تأثیر مثبت معناداری دارد.
Fig. 1- Conceptual model of the research
3-2 جامعۀ آماری و روش جمع‌آوری داده‌ها
پژوهش حاضر ازنظر هدف، تحقیق کاربردی و ازنظر شیوۀ گردآوری و تحلیل اطلاعات نیز، توصیفی- پیمایشی است. جامعۀ آماری در این پژوهش، کارکنان شرکت تولیدی بهمن به تعداد 425 نفرند. نمونه‌گیری بر‌اساس روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انجام و با توجه به فرمول کوکران، حجم نمونه 200 نفر تعیین شد. اطلاعات مورد نیاز برای انجام تحقیق، از‌طریق مطالعات کتابخانهای و روش میدانی گردآوری شد. ابزار جمع‌آوری داده‌ها پرسش‌نامه است که شامل 14 سؤال برای سنجش 5 متغیر پژوهش است. برای تعیین روایی پرسش‌نامۀ تحقیق حاضر، از روایی محتوایی، که به استناد نظرات صاحب‌نظران انجام می‌شود، و روایی همگرا و واگرا استفاده شد. همچنین پایایی پرسش‌نامه از‌طریق تعیین ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد. متغیرهای اصلی همراه با منبع آنها در جدول 2 ارائه شده است.
|
متغیر |
نماد |
تعداد سؤال |
منبع |
|
نوآوری سبز |
noa |
3 |
|
|
آگاهی زیست‌محیطی مدیران |
agh |
3 |
گادن و همکاران (2009) |
|
یکپارچگی داخلی |
- |
3 |
فلین و همکاران (2010) |
|
یکپارچگی مشتریان سبز |
yem |
3 |
فلین و همکاران (2010) |
|
اندازۀ شرکت |
|
2 |
3-3 روش مدل‌سازی و تجزیه و تحلیل داده‌ها
در این پژوهش، مدل‌سازی و تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش معادلات ساختاری و به کمک نرم‌افزار آموس انجام شد.
3-3-1روش معادلات ساختاری
مدل معادلات ساختاری، روشی برای بررسی روابط میان متغیرهای پنهان است که هم‌زمان متغیرهای مشاهده‌پذیر را نیز در نظر می‌گیرد. منظور از متغیرهای پنهان، همان عوامل اصلی‌اند که در یک الگو یا مدل مفهومی نمایش داده می‌شوند. متغیرهای مشاهده‌پذیر نیز، همان گویه‌ها یا سؤالات مربوط به سنجش عوامل اصلی‌اند.
3-3-2 برازش مدل
یک از اهداف اصلی در استفاده از مدل‌سازی معادلات ساختاری، شناخت میزان همخوانی بین دادههای تجربی با مدل مفهومی و نظری است. برای شناخت میزان همخوانی دادههای تجربی و مدل مفهومی، از شاخصها و معیارهایی استفاده می‌شود که به آنها شاخص‌های نیکویی برازش مدل میگویند.
3-3-2-1 شاخص ریشۀ میانگین خطای دوم
اولین معیار برای تعیین برازش کل مدل، ریشۀ میانگین توان دوم خطای تقریب است که با عنوان (RMSEA)[xxii] نشان داده می‌شود. زمانی که مقدار این آماره کمتر از 0.05 باشد، نشان می‌دهد که مدل برازش خوبی دارد، در صورتی که مقدار آن بین 05. و 08. باشد، برازش پذیرفتنی است، اگر بین 08. و1. باشد، برازش متوسط است و چنانچه بزرگتر از1. باشد، برازش ضعیف است.
3-3-2-2شاخص‌های برازش مطلق
این معیارها با عنوان AGFI[xxiii] و [xxiv]GFI در خروجی ظاهر می‌شود. این شاخصها باید بین صفر و یک باشند و مقادیر بالاتر از 9. حاکی از برازش پذیرفتنی مدل است.
3-3-3-3 شاخص‌های نسبی برازش
این شاخصها عبارت‌اند از: NNFI , [xxv]NFI ,[xxvi]CFI [xxvii] به استثنای شاخصNNFI مقادیر تمام شاخص‌های این گروه، بین صفر و یک قرار دارند و هرچه مقدار آنها به یک نزدیک‌تر باشد، نشان‌دهندۀ برازش خوب مدل است.
4- یافتههای تحقیق
بهمنظور سنجش پایایی پرسش‌نامه، آلفای کرونباخ در محیط نرم‌افزار spss انجام شد. خروجی آن در جدول3 نمایش داده شده است. همان‌طور که مشاهده می‌شود، مقدار آلفای کرونباخ برای تمامی متغیرها بیشتر از 0.7 به دست آمده است؛ بنابراین پایایی آلفای کرونباخ برای تمام متغیرها بر‌قرار است.
|
متغیر |
میزان آلفای کرونباخ |
|
نوآوری سبز |
779/0 |
|
آگاهی زیست‌محیطی مدیران |
777/0 |
|
یکپارچگی داخلی |
767/0 |
|
یکپارچگی مشتریان سبز |
713/0 |
همبستگی ابعاد یک متغیر را با هم می‌سنجد. اگر همبستگی بین بارهای عاملی بالا باشد، پرسش‌نامه روایی همگرا دارد. این همبستگی از این جهت ضروری است که مطمئن شویم آزمون مسائل لازم را می‌سنجد. برای روایی همگرا باید میانگین واریانس استخراج‌شده (AVE) و پایایی ترکیبی (CR) محاسبه شود. روایی همگرا زمانی وجود دارد که میانگین واریانس استخراج‌شده از 5/0 بزرگتر باشد. روایی همگرا زمانی وجود دارد که پایایی ترکیبی از 7/0 بزرگتر باشد. همچنین پایایی ترکیبی باید از میانگین واریانس استخراج‌شده بزرگتر باشد. در این صورت هم، شرط روایی همگرا وجود خواهد داشت.
همبستگی یک متغیر را با یک متغیر غیر مرتبط با آن (ازنظر پژوهشگر) میسنجند. در این تحقیق، سؤالات پرسش‌نامه بر‌اساس نظر خبرگان، تأیید شد. جدول 4 نتیجۀ روایی پرسش‌نامه را نشان می‌دهد.
|
وضعیت |
حداکثر واریانس مشترک |
پایایی ترکیبی |
میانگین واریانس استخراج‌شده |
متغیر |
|
روایی همگرا و واگرا تأیید شد |
205/0 |
702/0 |
652/0 |
نوآوری سبز |
|
روایی همگرا و واگرا تأیید شد |
240/0 |
852/0 |
580/0 |
آگاهی زیست‌محیطی مدیران |
|
روایی همگرا و واگرا تأیید شد |
232/0 |
864/0 |
689/0 |
یکپارچگی داخلی |
|
روایی همگرا و واگرا تأیید شد |
375/0 |
874/0 |
693/0 |
یکپارچگی مشتریان سبز |
برای تفسیر عاملها باید مشخص شود که کدام‌یک از بارهای عاملی باید مقادیر معنی‌دار لحاظ شوند. بنابر نظر محققان، بارهای عاملی معنی‌دار تلقی می‌شوند که بزرگتر از 3/0 باشند و بارهای عاملی بسیار معنی‌دار تلقی می‌شوند که بیش از 4/0 باشند که سطح معنی‌داری بالا داشته و بزرگتر از 5/0 باشند؛ بنابراین هرچه میزان بار عاملی بیشتر باشد، سطح معنی‌داری آنها نیز در تفسیر ماتریس عاملی افزایش مییابد. استفاده از این معیار زمانی مناسب است که تعداد نمونهها بیش از 50 مورد باشد. در این تحقیق، مبنای معنی‌داری بار عاملی، 5/0 تعیین می‌شود. با توجه به جدول5 ، ه دلیل اینکه متغیرهای دیگر بر عاملی خاص بار عاملی بیشتر از 5/0 دارند، هیچ‌یک از متغیرها حذف نمیشوند. همۀ سؤالات در پرسش‌نامۀ نهایی، مقدار اشتراک استخراجی بالای 45/0 دارند.
|
|
مقدار اولیه |
خروجی |
|
V1 |
1/000 |
540/0 |
|
V2 |
1/000 |
533/0 |
|
V3 |
1/000 |
571/0 |
|
V4 |
1/000 |
692/0 |
|
V5 |
1/000 |
583/0 |
|
V6 |
1/000 |
598/0 |
|
V7 |
1/000 |
524/0 |
|
V8 |
1/000 |
679/0 |
|
V9 |
1/000 |
508/0 |
|
V10 |
1/000 |
507/0 |
|
V11 |
1/000 |
616/0 |
|
V12 |
1/000 |
609/0 |
|
V13 |
1/000 |
582/0 |
|
V14 |
1/000 |
778/0 |
نرم‌افزار آموس مدل‌سازی معادلۀ ساختاری را به روش ترسیمی انجام می‌دهد. در شکل 2 مدل خروجی مشاهده می‌شود.
شکل 2- نمای گرافیکی مدل خروجی آموس در حالت استاندارد
Fig. 2- Graphic view of Amos output model in standard mode
جدول6، شاخص برازش مدل را نشان می‌دهد. همان‌طور که مشاهده می‌شود، در تمامی شاخصها مقدار پذیرفتنی وجود دارد.
|
وضعیت |
مقدار |
نماد |
|
|
تأیید |
شاخص‌های برازش مطلق |
||
|
تأیید |
995/0 |
GFI |
|
|
تأیید |
996/0 |
AGFI |
|
|
تأیید |
شاخص‌های برازش تطبیقی |
||
|
تأیید |
998/0 |
NFI |
|
|
تأیید |
993/0 |
CFI |
|
|
تأیید |
989/0 |
IFI |
|
|
تأیید |
شاخص‌های برازش مقتصد |
|
|
|
تأیید |
001/0 |
RMSEA |
|
نتیجۀ آزمون فرضیات تحقیق در ادامه بیان شده است.
در این پژوهش برای سنجش معناداری اثر متغیر میانجی، از روش آزمون سوبل استفاده شد. جدول 7، تأثیر متغیر میانجی آگاهی زیست‌محیطی مدیریت ارشد را بر رابطۀ بین یکپارچگی مشتریان سبز و عملکرد نوآوری سبز بررسی می‌کند. اگر نتایج آزمون سوبل در بازۀ (96/1 و 96/1-) قرار نگیرد، معناداری متغیرهای میانجی تأیید می‌شود.
|
تخمین |
S.E. |
C.R. |
P |
|||
|
آگاهی زیست‌محیطی مدیریت ارشد |
<--- |
یکپارچگی مشتریان سبز |
201/0 |
049/0 |
4/084 |
*** |
|
نوآوری سبز |
<--- |
یکپارچگی مشتریان سبز |
106/0 |
041/0 |
2/567 |
010/0 |
|
نوآوری سبز |
<--- |
آگاهی زیست‌محیطی مدیریت ارشد |
357/0 |
057/0 |
6/276 |
*** |
4-6 بررسی نقش متغیرهای تعدیلگر
در جدول 8 ، نقش تعدیلگر اندازۀ شرکت بر یکپارچگی مشتریان سبز بر عملکرد نوآوری سبز بررسی شده است. در بررسی و آنالیز نقش تعدیلگر، اندازۀ شرکت میزان ضریب تشخیص متغیر وابسته از08/0 به 18/0 افزایش یافته است.
|
مدل |
R |
R Square |
Adjusted R Square |
Std. Error of the Estimate |
|
1 |
283/0a |
080/0 |
75/0 |
39124/0 |
|
2 |
424/0b |
180/0 |
171/0 |
37034/0 |
|
a. Predictors: (Constant), yekmosh |
||||
|
b. Predictors: (Constant), yekmosh, andaze |
||||
همچنین در مدل شمارۀ دو مشخص شده است که متغیر تعدیلگر اندازۀ شرکت، نقش افزایش دارد و میزان آن 321/0 به دست آمده است. با توجه به اینکه آمارۀ تی نیز 908/4 به دست آمده است و قدر مطلق آن از مقدار بحرانی 96/1 بزرگتر است، بنابراین نقش تعدیلگری اندازۀ شرکت معنادار است. جدول 9 متغیر تعدیلگر را نشان می‌دهد.
|
مدل |
ضرایب غیراستاندارد |
ضرایب استاندارد |
t |
Sig. |
||
|
B |
Std. Error |
Beta |
||||
|
1 |
)ثابت( |
2/141 |
/0099 |
|
21/632 |
/0000 |
|
yekmosh |
/0181 |
/0044 |
/0283 |
4/157 |
/0000 |
|
|
2 |
)ثابت( |
1/493 |
/0162 |
|
9/232 |
/0000 |
|
yekmosh |
/0144 |
/0042 |
/0225 |
3/432 |
/0001 |
|
|
andaze |
/0285 |
/0058 |
/0321 |
4/908 |
/0000 |
|
|
a. متغیر وابسته: noavari |
||||||
در جدول 10، نقش تعدیلگر یکپارچگی داخلی بر آگاهی زیست‌محیطی مدیریت ارشد بر عملکرد نوآوری سبز بررسی شده است که در آن میزان ضریب تشخیص متغیر وابسته از 204/0 به 268/0 افزایش یافته است.
|
مدل |
R |
R Square |
Adjusted R Square |
Std. Error of the Estimate |
|
1 |
452/0a |
204/0 |
200/0 |
36392/0 |
|
2 |
518/0b |
268/0 |
261/0 |
34987/0 |
|
a. Predictors: (Constant), agahi |
||||
|
b. Predictors: (Constant), agahi, yekpa |
||||
همچنین در مدل شمارۀ دو مشخص شده است که متغیر تعدیلگر یکپارچگی داخلی، نقش افزایش دارد و میزان آن 279/0 به دست آمده است. با توجه به اینکه آمارۀ تی نیز 16/4 به دست آمده است و قدر مطلق آن از مقدار بحرانی 96/1 بزرگتر است، بنابراین نقش تعدیلگر یکپارچگی داخلی معنادار است. جدول 11 متغیر تعدیلگر را نشان می‌دهد.
|
مدل |
ضرایب استاندارد‌نشده |
ضرایب استاندارد |
t |
Sig. |
||
|
B |
Std. Error |
Beta |
||||
|
1 |
)ثابت( |
574/1 |
137/0 |
|
479/11 |
000/0 |
|
agahi |
398/0 |
056/0 |
452/0 |
139/7 |
000/0 |
|
|
2 |
)ثابت( |
419/1 |
137/0 |
|
364/10 |
000/0 |
|
agahi |
294/0 |
059/0 |
334/0 |
978/4 |
000/0 |
|
|
yekpa |
199/0 |
048/0 |
279/0 |
160/4 |
000/0 |
|
|
a. متغیر وابسته: noavari |
||||||
یافتههای مربوط به ارزیابی فرضیۀ اول در جدول زیر آورده شده است.
|
فرضیه |
سطح معناداری |
مقدار بحرانی |
ضریب مسیر |
نتیجه |
|
یکپارچگی مشتریان سبز، بر عملکرد نوآوری سبز تأثیر مثبت معناداری دارد. |
01/0 |
57/2 |
11/0 |
تأیید |
بهمنظور بررسی این فرضیه، ضریب مسیر مربوطه در نرم‌افزار آموس محاسبه شد که معادل 11/0 است. از سوی دیگر در سطح معناداری کمتر از 05/0 و مقدار بحرانی 57/2، اثر مستقیم این دو پارامتر تأیید شد.
نتیجۀ ارزیابی فرضیۀ دوم در جدول زیر آورده شده است.
|
فرضیه |
سطح معناداری |
مقدار بحرانی |
ضریب مسیر |
نتیجه |
|
یکپارچگی مشتریان سبز، بر آگاهی زیست‌محیطی مدیریت ارشد تأثیر مثبت معناداری دارد. |
000/0 |
804/4 |
2/0 |
تأیید |
بهمنظور بررسی این فرضیه، ضریب مسیر مربوطه در نرم‌افزار آموس محاسبه شد که معادل 0.20 است. از سوی دیگر در سطح معناداری کمتر از 000/0 و مقدار بحرانی 804/4، اثر مستقیم این دو پارامتر تأیید شد.
نتیجۀ ارزیابی فرضیۀ سوم در جدول زیر آورده شده است.
|
سطح معناداری |
مقدار بحرانی |
ضریب مسیر |
||
|
آگاهی زیست‌محیطی مدیریت ارشد، بر عملکرد نوآوری سبز تأثیر مثبت معناداری دارد. |
000/0 |
276/6 |
36/0 |
تأیید |
ضریب مسیر مربوط به این رابطه، معادل 36/0 است. از سوی دیگر در سطح معناداری کمتر از 05/0، معادل 000/0 و مقدار بحرانی 276/6 اثر مستقیم این دو پارامتر تأیید شد و این رابطۀ مثبت و معنی‌دار میان این دو متغیر را تأیید می‌کند.
5- بحث
این مطالعه، تأثیر یکپارچگی مشتریان سبز را بر عملکرد نوآوری سبز با نقش تعدیلگر اندازۀ شرکت و یکپارچگی داخلی متغیر میانجی آگاهی زیست‌محیطی مدیریت ارشد بررسی کرد. یافتههای پژوهش حاکی از آن است یکپارچگی مشتریان سبز بر عملکرد نوآوری سبز و آگاهی زیست‌محیطی مدیریت ارشد، تأثیر مثبت معناداری دارد. آگاهی زیست‌محیطی مدیریت ارشد بر عملکرد نوآوری سبز، تأثیر مثبت معناداری دارد. نقش میانجی آگاهی زیست‌محیطی مدیریت ارشد و نقش تعدیلگر اندازۀ شرکت و تعدیلگر یکپارچگی داخلی تأیید شد. آگاهی زیست‌محیطی مدیریت ارشد بر عملکرد نوآوری سبز، تأثیر مثبت معناداری دارد. با توجه به نتایج حاصل از فرضیههای تحقیق، در این قسمت هر‌یک از آنها تشریح می‌شود:
مدیران ارشد با آگاهی زیست‌محیطی بالا، نگرش باز و حمایتی نسبت‌به نوآوری سبز دارند (گادن و همکاران، 2009). مطابق با یافتههای تحقیق مشخص شد رابطۀ مثبت و معنی‌داری میان آگاهی زیست‌محیطی مدیریت ارشد بر عملکرد نوآوری سبز وجود دارد.
گنجاندن مشتریان در تیم‌های نوآوری سبز، دانش و تخصص را دربارۀ ایده‌ها و فناوری جدید اضافه و به تبادل اطلاعات کمک می‌کند (کائو و ژانگ، 2011). این امر موجب آگاهی و دانش مدیران می‌شود و درنهایت عملکرد نوآوری سبز را افزایش می‌دهد. یافتههای تحقیق نشان داد یکپارچگی مشتریان سبز بر آگاهی زیست‌محیطی مدیریت ارشد تأثیر مثبت معناداری دارد. این نتیجه همسو با تحقیق یانگ و همکاران[xxviii] (2013) است.
یکپارچه‌سازی مشتری سبز به بهبود عملکرد نوآوری سبز کمک می‌کند و اول به یک شرکت اجازه می‌دهد تا دامنۀ جست‌وجوی نوآوری خود را گسترش دهد. بسیاری از مطالعات قبلی، نقش مهم جست‌وجوی نوآوری را در نوآوری سبز پیشنهاد کردهاند (ژانگ و لی[xxix]، 2010). جست‌وجوی نوآوری یک فعالیت حل مسئله است. در فرآیند جست‌وجوی نوآوری، شرکت‌ها مشکلات را از‌طریق ترکیب دانش داخلی و خارجی برای انجام نوآوری سبز حل میکنند. با توجه به منابع محدود، جست‌وجوی دانش از سازمان‌های خارجی برای شرکت‌ها مهم است؛ بنابراین، یکپارچگی مشتری سبز، نوآوری سبز را با گسترش دامنۀ جست‌وجوی خارجی و غنی‌سازی مخزن دانش تسهیل می‌کند (ژانگ و لی، 2010).
دوم، یکپارچگی مشتری سبز به بهبود عملکرد نوآوری سبز از‌طریق کاهش عدم قطعیتها کمک می‌کند. در فرآیند نوآوری سبز، ایجاد روابط با مشتریان، یک استراتژی مهم برای شرکت‌ها برای غلبه بر موانع منابع خود بوده است. با یکپارچگی مشتریان در فرآیند نوآوری سبز، اطلاعات دقیق‌تر و به‌روزتر تقاضا و عرضۀ مشتری، از قبل در نظر گرفته می‌شود. علاوه بر این، گنجاندن مشتریان در تیم‌های نوآوری سبز، دانش و تخصص را دربارۀ ایده‌ها و فناوری جدید اضافه و به هماهنگی بهتر ارتباطات و تبادل اطلاعاتی کمک می‌کند که عملکرد نوآوری سبز را بیشتر افزایش می‌دهد (کوفتروس و همکاران[xxx]، 2010).
طبق یافتههای تحقیق مشخص شد یکپارچگی مشتریان سبز بر عملکرد نوآوری سبز تأثیر مثبت معناداری دارد. این نتیجه همسو با تحقیق یانگ و همکاران (2013) است.
مزیت آشکار ادغام داخلی، افزایش پیوندهای افقی بین عملکردهای مختلف است (مونارت و شادتر[xxxi]، 1990) که این پایه را فراهم می‌کند تا اطلاعات منبع خارجی به‌صورت داخلی جذب شود. اطلاعات و دانش مشتریان و تأمین‌کنندگان تغییر داده و به‌طور مؤثر و کارآمد، برای تصمیم‌گیری خوب بهره‌برداری می‌شود. بنابراین، درجۀ یکپارچگی داخلی منبع توانایی برای جذب مؤثر اطلاعاتی است که شرکت‌ها از‌طریق ادغام مشتری و تأمین‌کنندۀ سبز جمع‌آوری میکنند (سوهنر و سوینک، 2012). در راستای این دیدگاه، سوهنر و سوینک (2012) پیشنهاد کردند که یکپارچگی داخلی، تأثیر مثبت یکپارچگی خارجی بر عملکرد تحویل را تقویت می‌کند. بنابراین، ما پیشنهاد کردیم که قابلیت‌های پردازش اطلاعات ایجاد‌شده به‌وسیلۀ یکپارچه‌سازی داخلی، یک مکمل حیاتی برای ادغام مشتری و تأمین‌کنندۀ سبز عمل کند.
به‌علاوه برای اجرای مشترک نوآوری سبز، شرکتی که مشتری و تأمین‌کنندۀ خود را در وظایف مختلف ادغام می‌کند، باید این وظایف را به‌طور مؤثر هماهنگ کند. یکی از عوامل کلیدی برای تقویت چنین هماهنگی بیرونی، قابلیت یکپارچه‌سازی داخلی شرکت است. همان‌طور که لو و همکاران[xxxii] (2010) پیشنهاد کردند، کارکردهای مختلف در یک شرکت در فرآیند حل مسئله ادغام می‌شوند، اگرچه همۀ کارکردها به هماهنگی مستقیم با شرکای زنجیرۀ تأمین خود نیاز ندارند. بنابراین، برای توسعۀ موفقیت‌آمیز نوآوری سبز، یک تولید‌کننده باید توانایی هماهنگ‌کردن عملکردهای مختلف آن را داشته باشد. ازنظر قابلیت سازمانی، انتظار می‌رود که یکپارچگی داخلی با شکستن موانع عملکردی و حمایت از همکاری و ارتباطات، عملکرد را افزایش دهد (فلین و همکاران، 2010). یکپارچگی داخلی همچنین به ایجاد یک تمرکز مبتنی بر ارزش مشترک به‌جای تمرکز بر عملکرد کمک می‌کند (ایزنهارت و تبریزی[xxxiii]، 1995؛ لو و همکاران، 2010). بنابراین ما فرض کردیم که یکپارچگی داخلی، احتمال افزایش عملکرد نوآوری سبز را از‌طریق ادغام سبز مشتری و تأمین‌کننده، با بهبود قابلیت هماهنگی داخلی افزایش می‌دهد. طبق یافتههای تحقیق، نقش تعدیلگری یکپارچگی داخلی معنادار شد. این نتیجه با تحقیق سمان و همکاران [xxxiv] (2019) همسو است.
شرکت‌های بزرگ منابع بیشتری را برای حمایت از فعالیتهای سبز مشتری و یکپارچه‌سازی تأمین‌کنندگان اختصاص می‌دهند و از اطلاعات و دانش موجود از مشتریان و تأمین‌کنندگان بهترین استفاده را می‌برند. علاوه بر این، مشتریان و تأمین‌کنندگان تمایل بیشتری برای همکاری با شرکت‌های بزرگ دارند. شرکت‌های بزرگ همچنین ممکن است قدرت بیشتری بر مشتریان و تأمین‌کنندگان داشته باشند و بنابراین، مشتریان پیشرو و تأمین‌کنندگان درجه یک را جذب کنند. شرکت‌های کوچک ممکن است بخش کوچکی از حجم تأمین‌کننده‌شان را به خود اختصاص دهند و از این رو، توانایی آنها برای ادغام تأمین‌کنندگان در نوآوری سبز محدود شود (کوفتروس و همکاران، 2010). به‌طور مشابه، شرکت‌های کوچک ممکن است به‌دلیل آگاهی از برندشان، مشتریان خود را برای ادغام در فرآیند نوآوری سبز متقاعد نکنند. طبق یافتههای تحقیق، نقش تعدیلگری اندازۀ شرکت مثبت و معنادار شد. این نتیجه هم‌راستا با تحقیق یانگ و همکاران (2013) است.
مدیران ارشد با آگاهی زیست‌محیطی بالا در جذب دانش داخلی و خارجی سازمان‌ها و به‌کارگیری آنها در نوآوری سبز و پاسخگویی فعال به مسائل زیست‌محیطی خوب‌اند (گادن و همکاران، 2009). با توجه به یافتههای تحقیق، متغیر میانجی آگاهی زیست‌محیطی مدیریت ارشد بر رابطۀ بین یکپارچگی مشتریان سبز و عملکرد نوآوری سبز تأثیر مثبت معناداری دارد. این موضوع در تحقیق یانگ و همکاران (2013) نیز تأیید شده است.
در این تحقیق پارامترهای آگاهی زیست‌محیطی مدیریت ارشد، یکپارچگی داخلی، اندازۀ شرکت، عملکرد نوآوری سبز و یکپارچگی مشتریان سبز به‌صورت هم‌زمان بررسی شد. به‌کارگیری هم‌زمان این پارامترها سبب ایجاد دیدی جامع می‌شود. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که یکپارچگی مشتریان سبز بر عملکرد نوآوری سبز و آگاهی زیست‌محیطی مدیریت ارشد تأثیر مثبت معناداری دارد. آگاهی زیست‌محیطی مدیریت ارشد بر عملکرد نوآوری سبز تأثیر مثبت معناداری دارد. نقش میانجی آگاهی زیست‌محیطی مدیریت ارشد و نقش تعدیلگر اندازۀ شرکت و تعدیلگر یکپارچگی داخلی تأیید شد. پیشنهاد می‌شود در بستر تحقیق حاضر، متغیر رهبری نیز بررسی و در دیگر صنایع همچون فولاد و پتروشیمی و ... انجام شود.
[i] Qu
[ii] Fathi et al.
[iii] NG et al.
[iv] Jo & Kwon
[v] Fok et al.
[vi] Aisjah & Prabandari
[vii] Muangmee et al.
[viii] Tarigan
[ix] Yousefi et al.
[x] Child
[xi] Gadenne et al.
[xii] Fang et al.
[xiii] Cao & Zhang
[xiv] Perols et al.
[xv] Boyer et al.
[xvi] Flynn et al.
[xvii] Swink & Song
[xviii] Song & Xie
[xix] Schoenherr & Swink
[xx] Chen
[xxi] Chen & Paulraj
[xxii] Root Mean Square Error of Approximation
[xxiii] Adjusted Goodness of Fit Index
[xxiv] Goodness of Fit Index
[xxv] Non- Normed Fit Index
[xxvi] Comparative Fit Index
[xxvii] Normed Fit Index
[xxviii] Yang
[xxix] Zhang & Li
[xxx] Koufteros et al.
[xxxi] Moenaert & Souder
[xxxii] Luo et al.
[xxxiii] Eisenhardt & Tabrizi
[xxxiv] Seman et al.
)